Για δεύτερη διαδοχική χρονιά, την ίδια ημερομηνία στις 29 Ιανουαρίου, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, επέλεξε να παρουσιάσει τον προγραμματισμό της κυβέρνησης για τη νέα χρονιά. Μια παρουσίαση με… αμερικανικά χαρακτηριστικά καθώς το ευρέως γνωστό State of the Union είναι καθαρό δημιούργημα των ΗΠΑ από το 1790. Είναι όμως ο ενδεδειγμένος τρόπος επικοινωνίας του εκάστοτε ηγέτη μιας χώρας με τους πολίτες εν έτει 2025; Ποια η απήχηση στην πλειοψηφία της κοινωνίας από έναν μονόλογο του Προέδρου; Αν αναλογιστούμε από τα νούμερα τηλεθέασης, δηλαδή πόσοι επέλεξαν την περασμένη Τετάρτη να παρακολουθήσουν τον Νίκο Χριστοδουλίδη στο ΡΙΚ1, τότε προφανώς οι πολίτες απλώς γύρισαν την πλάτη. Πάντως, όσον αφορά την τηλεθέαση του «State of the Union», τον είδαν κατά μέσον όρο το 3% του πληθυσμού ή 25 χιλιάδες θεατές, ενώ το μερίδιο, δηλαδή το ποσοστό των ανοικτών δεκτών κατά τη διάρκεια της ομιλίας του, ήταν στο 8%. Μερίδιο χαμηλό, αφού η σειρά που μεταδίδει το ΡΙΚ εκείνη την ώρα συγκεντρώνει μεγαλύτερα νούμερα. Πάντως, δεν έκλεψε ποσοστά από τα άλλα κανάλια, συνεπώς τον είδε μόνο το κοινό που θα έβλεπε, έτσι κι αλλιώς, ΡΙΚ. Πάντως, και στα social media υπήρχε πολύ μικρή μερίδα αντίδρασης του κοινού για τη συγκεκριμένη παρουσίαση, αφού αφενός δεν χρησιμοποιήθηκε κάποιο hashtag ώστε να υπάρχει συγκεκριμένη διάδραση στο διαδίκτυο, ενώ αφετέρου πολύ λίγα ήταν τα σχόλια και κυρίως από ανθρώπους που ασχολούνται έμμεσα ή άμεσα με την πολιτική, παρά από απλούς πολίτες για τις δράσεις, γεγονός που δείχνει πως ενδεχομένως να μην έπιασε σωστά τον παλμό του «State of the union», όπως παρουσιάζεται σε άλλες χώρες.
Μια τυπική ομιλία
Προκύπτει επίσης και το άλλο ερώτημα αναφορικά με τη χρησιμότητα μια τέτοιας εκδήλωσης προβολής του κυβερνητικού προγραμματισμού. Ειδικά αν αναλογιστεί κανείς πως τον ερχόμενο Μάρτιο προγραμματίζεται νέα εκδήλωση απολογισμού του κυβερνητικού έργου, για το οποίο αναπόφευκτα θα προκύψουν τοποθετήσεις και για τον προγραμματισμό. Πάντως, αν και στην Κύπρο μόλις το 2024 εμφανίστηκε ο συγκεκριμένος τρόπος επικοινωνίας του Προέδρου της Δημοκρατίας με τους πολίτες, το State of Union, ίσως σε διαφορετικές παραλλαγές, εμφανίζεται και σε άλλες χώρες.
Η ομιλία State of the Union είναι μια ετήσια ομιλία που εκφωνεί ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών προς το Κογκρέσο. Συνήθως πραγματοποιείται τον Ιανουάριο ή Φεβρουάριο κάθε χρονιάς. Πρόκειται κατά την αμερικανική έκδοση για μια αποτίμηση της κατάστασης της χώρας, με αναφορές στις σημαντικές πολιτικές και οικονομικές προκλήσεις. Ταυτόχρονα ο πλανητάρχης παρουσιάζει τις προτεραιότητες και τους στόχους της επόμενης χρονιάς. Η ομιλία παρακολουθείται από την κυβέρνηση, τα μέλη του Κογκρέσου, αλλά και από το ευρύ κοινό, μέσω τηλεόρασης ή άλλων μέσων μαζικής ενημέρωσης.
Από την Αμερική
Το State of the Union εμφανίστηκε το 1790, όταν ο Πρόεδρος Τζορτζ Ουάσινγκτον εκφώνησε την πρώτη του ομιλία στην Ομοσπονδιακή Βουλή, η οποία ήταν μια παρουσίαση της κατάστασης της χώρας και των προτεραιοτήτων του κυβερνητικού έργου. Έκτοτε αποτελεί θεσμό για τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Μοναδική εξαίρεση αποτέλεσε ο Τόμας Τζέφερσον το 1801 όταν διαφοροποίησε το State of the Union. Επέλεξε να μην εκφωνεί την ομιλία προσωπικά αλλά να την αποστέλλει γραπτώς στο Κογκρέσο, γιατί θεωρούσε ότι η προφορική ομιλία θα μπορούσε να δώσει την εντύπωση ότι ο Πρόεδρος ήθελε να φαίνεται σαν βασιλιάς. Η πρακτική αυτή διατηρήθηκε μέχρι το 1913, όταν ο Πρόεδρος Ουίλσον επανέφερε την προφορική εκφώνηση της ομιλίας. Σταδιακά η επικοινωνία με τον συγκεκριμένο τρόπο επεκτάθηκε και σε άλλες χώρες. Για παράδειγμα, στο Ηνωμένο Βασίλειο, η βασίλισσα ή ο βασιλιάς εκφωνεί ομιλία στο Κοινοβούλιο, η οποία παρουσιάζει τις βασικές νομοθετικές προτεραιότητες της κυβέρνησης. Σημειώνεται ότι πρόκειται για συμβολική ομιλία χωρίς πολιτική χροιά.
Στη Γαλλία ο Πρόεδρος της χώρας εκφωνεί την ομιλία στην αρχή της κάθε χρονιάς ή σε άλλες σημαντικές περιόδους, εξηγώντας τις πολιτικές της κυβέρνησης και τους στόχους για την οικονομία και τις διεθνείς σχέσεις. Στη Γερμανία ο Καγκελάριος απευθύνεται με αντίστοιχη ομιλία προς το ομοσπονδιακό Κοινοβούλιο με τη θεματολογία να επικεντρώνεται συνήθως στην κατάσταση της οικονομίας και άλλων σημαντικών ζητημάτων και προκλήσεων που αντιμετωπίζει η χώρα.
Το State of the Union εφαρμόζεται και στον Καναδά, με τον Πρωθυπουργό της χώρας να εκφωνεί την ομιλία του κατά τη διάρκεια της έναρξης της κοινοβουλευτικής συνεδρίασης, η οποία περιγράφει τις προτεραιότητες και τους στόχους της κυβέρνησης για την επόμενη χρονιά. Στην Αυστραλία ο Πρωθυπουργός απευθύνεται στο Κοινοβούλιο όπου παρουσιάζει τα κυβερνητικά σχέδια και τις προτεραιότητες της νέας χρονιάς. Κατ’ αντίστοιχο τρόπο λειτουργεί ο θεσμός του State of the Union και στην Ινδία.
Θετικά - αρνητικά
Η μέθοδος του προεδρικού μονολόγου ως τρόπου άμεσης επαφής με τους πολίτες και την κοινωνία αναφορικά με τους στόχους της επόμενης χρονιάς έχει για τους επικοινωνιολόγους και πολιτικούς αναλυτές και θετικά αλλά και αρνητικά.
Στα θετικά, όπως εκτιμούν επικοινωνιολόγοι, συμπεριλαμβάνεται η διαφάνεια και η ενημέρωση για τους μελλοντικούς σχεδιασμούς της κυβέρνησης, με τους πολίτες να αποκτούν εικόνα και γνώση σχετικά με τους χειρισμούς κρίσιμων θεμάτων. Θετικά επίσης αποτιμάται το γεγονός ότι πρόκειται για ένα είδους λογοδοσίας προς την κοινή γνώμη, παρέχοντας την ίδια στιγμή τη δυνατότητα στους πολίτες να αξιολογήσουν τις υποσχέσεις με τις πράξεις. Δηλαδή, ανατρέχοντας στις εξαγγελίες και τους στόχους της προηγούμενης χρονιάς, μπορούν να έχουν ιδίαν άποψη σε ποιον βαθμό υλοποιήθηκαν τα όσα άκουσαν από τον Πρόεδρο και να διαμορφώσουν το επίπεδο της αξιοπιστίας.
Όσοι δεν εντάσσονται στην ομάδα των υποστηρικτών του State of the Union παρομοιάζουν τις προεδρικές ομιλίες με ένα μέσο ενίσχυσης της προσωπικής εικόνας του ηγέτη της χώρας, που επιλέγει να τοποθετηθεί στοχευμένα μόνο σε ζητήματα τα οποία αποφέρουν όφελος για την κυβέρνηση, αποφεύγοντας ταυτόχρονα αναφορές σε ζητήματα που προκάλεσαν επικρίσεις. Αυτή την άποψη ενισχύει και το γεγονός ότι αυτές οι ομιλίες συνήθως πραγματοποιούνται χωρίς την παρουσία λειτουργών των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, δηλαδή δεν υποβάλλονται ερωτήματα στον Πρόεδρο για θέματα και ενότητες στις οποίες δεν αναφέρθηκε.
Στα αρνητικά θεωρείται επίσης και το γεγονός ότι, επειδή όλες οι εξαγγελίες γίνονται από τον ίδιο τον Πρόεδρο, αδικείται η συλλογική προσπάθεια και δουλειά που γίνεται για να επιτευχθούν οι κυβερνητικοί στόχοι.
Ως τελευταίο αρνητικό θεωρείται ότι τέτοιες ομιλίες αποτελούν συνήθως το έναυσμα για αντιπαραθέσεις με τις αντιπολιτευόμενες πολιτικές δυνάμεις οι οποίες εκλαμβάνουν ότι οι τοποθετήσεις του Προέδρου αποσκοπούν μόνο στην προβολή των όποιων θετικών αγνοώντας τις αναφορές για προβληματικούς χειρισμούς δύσκολων υποθέσεων.
