Σε μία σειρά μέτρων έχει προχωρήσει η κυβέρνηση για το δημογραφικό με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να προβαίνει σε διάφορες δηλώσεις και ανακοινώσεις τις τελευταίες βδομάδες. Τέτοιου είδους μέτρα είναι γενικά προς τη σωστή κατεύθυνση, αφού βασικά έρχονται να ενισχύσουν και εν γένει να βοηθήσουν νεαρά ζευγάρια, δεν φαίνεται, ωστόσο, να υπηρετούν ένα μακροπρόθεσμο σρατηγικό στόχο. Ας δούμε κάποια από τα μέτρα που εξαγγέλθηκαν.
Η δέσμη μέτρων:
• Αυξάνεται το Βοήθημα Τοκετού από τα 628 ευρώ, στα 1000 ευρώ για το πρώτο παιδί, στα 1500 ευρώ για το δεύτερο παιδί και στα 2000 ευρώ για το τρίτο παιδί,
• Επεκτείνονται οι δικαιούχοι του Επιδόματος Γονικής Άδειας, με τη διεύρυνση του ορίου ηλικίας του παιδιού από τα 8 έτη στα 15 έτη,
• Επεκτείνονται η διάρκεια παροχής του Επιδόματος Γονικής Άδειας για το δεύτερο παιδί από τις 8 εβδομάδες στις 10 εβδομάδες και για το τρίτο παιδί από τις 8 εβδομάδες στις 12 εβδομάδες,
• Παρέχεται μηνιαία οικονομική στήριξη €200 ευρώ προς τις μητέρες που αποκτούν το πρώτο παιδί πριν από την ηλικία των 30 ετών, για περίοδο 24 μηνών μετά από τον τοκετό,
• Επεκτείνονται πιλοτικά το απογευματινό ωράριο λειτουργίας των Βρεφονηπιακών Σταθμών και των Παιδοκομικών Σταθμών μέχρι τις 19:30, για καλύτερη ανταπόκριση στις ανάγκες των εργαζόμενων γονιών,
• Στήριξη στις επιχειρήσεις με επιδότηση της δαπάνης για τη δημιουργία Βρεφονηπιακών Σταθμών, Παιδοκομικών Σταθμών και Κέντρων Προστασίας και Απασχόλησης Παιδιών για τις ανάγκες των εργαζόμενων γονιών, για επιχειρήσεις και συμπράξεις επιχειρήσεων με περισσότερους από 100 εργαζόμενους,
• Διευρύνεται ο αριθμός των πολύτεκνων οικογενειών που λαμβάνουν επίδομα τέκνου, απαλείφοντας τα εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια για οικογένειες με πέντε και άνω εξαρτώμενα παιδιά.
Το πρόβλημα
Τα πιο πάνω μέτρα, με εξαίρεση το τελευταίο που αφορά τους πολύτεκνους με 5 παιδιά και άνω, είναι γενικά μέτρα που αφορούν οικογένειες με παιδιά ανεξαρτήτως αριθμού. Αφορούν κυρίως εφάπαξ επιδόματα και διευκολύνσεις προς τους γονείς, αλλά δεν αγγίζουν το ουσιαστικό πρόβλημα της χώρας μας που είναι η υπογεννητικότητα. Αν υπάρχει δημογραφικό πρόβλημα αυτό αφορά την υπογεννητικότητα, η οποία οδηγεί σταδιακά σε μείωση του πληθυσμού της χώρας.
Η υπογεννητικότητα έχει σημαντικές επιπτώσεις όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), επηρεάζοντας διάφορους τομείς:
1. Η μείωση των γεννήσεων οδηγεί σε γήρανση του πληθυσμού, με αποτέλεσμα να αυξάνεται το ποσοστό των ηλικιωμένων. Αυτό μπορεί να επιφέρει αύξηση των δαπανών για συντάξεις και υγειονομική περίθαλψη.
2. Λιγότεροι νέοι εργαζόμενοι σημαίνουν λιγότερες εισφορές στα ασφαλιστικά ταμεία και μείωση της οικονομικής παραγωγικότητας, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη και την ευημερία των κρατών-μελών.
3. Η υπογεννητικότητα έχει υποχρεώσει τις χώρες της ΕΕ να εξαρτώνται περισσότερο από μετανάστες για να καλύψουν τις ανάγκες της αγοράς εργασίας και να διατηρήσουν τον πληθυσμό. Την ίδια στιγμή η ξενοφοβία και ο ρατσισμός βρίσκονται σε άνοδο.
Χαμηλός δείκτης
Ο δείκτης γεννητικότητας στην Κύπρο έχει πέσει στο 1,2. Πρόκειται για έναν από τους χαμηλότερους δείκτες αναπλήρωσης του πληθυσμού στην Ευρώπη. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Ότι στη μεγάλη τους πλειοψηφία τα νέα ζευγάρια στην Κύπρο αποκτούν ένα παιδί και κάποια δύο. Τι προεκτάσεις αναμένεται να έχει αυτό το φαινόμενο; Είναι πολύ πιθανό ότι σε 20 με 25 χρόνια ο πληθυσμός των Ε/Κ στη χώρα θα μειωθεί περίπου στο μισό. Αν σήμερα στην Κύπρο ζουν 750.000 Ε/Κ, το 2050 θα ζουν γύρω στις 400.000. Θα επιστρέψουμε εν ολίγοις στον Ε/Κ πληθυσμό του 1960, τη στιγμή που στο βόρειο τμήμα της Κύπρου λόγω εποικισμού ζουν περίπου μισό εκατ. Τούρκοι, με τους Τ/Κ να είναι και αυτοί είδος προς εξαφάνιση.
Μέτρα ουσίας
Ας μιλήσουμε με απλά μαθηματικά. Δεν είμαστε ούτε Κίνα ούτε Ινδία με φαινόμενα υπεργεννητικότητας και υπερπληθυσμού. Είμαστε είδος υπό εξαφάνιση. Αν θέλουμε να διατηρούμε τον πληθυσμό στα σημερινά επίπεδα, κάθε ζευγάρι, πρέπει να κάνει 2 παιδιά. Αν θέλουμε να αυξήσουμε τον πληθυσμό πρέπει, κάθε ζευγάρι, να αποκτά τουλάχιστον 3 παιδιά.
Με βάση στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας το 2019 στην Κύπρο έγιναν γύρω στις 15.000 γάμοι Κυπρίων και ξένων υπηκόων εκ των οποίων οι 4100 ήταν εκκλησιαστικοί. Σύμφωνα με έρευνα της IMR/Πανεπιστήμιο Λευκωσίας τον Ιούνιο του 2023 το 73% των νέων επιλέγει τον θρησκευτικό γάμο το 12% τον πολιτικό γάμο και το 5% το σύμφωνο συμβίωσης. Το 10% δεν το έχει σκεφτεί.
Με βάση τα πιο πάνω, και χωρίς να είμαστε καθόλου απόλυτοι, για σκοπούς παραδείγματος, ας δεχτούμε ότι κάθε χρόνο στην Κύπρο παντρεύονται γύρω στις 5.000 Ε/Κ νέοι και νέες, οι περισσότεροι εκ των οποίων δεν ξεκινούν τη ζωή τους υπό τις καλύτερες συνθήκες. Βασικά υποαμείβονται και έχουν πρόβλημα στην εξεύρεση στέγης. Με λίγα λόγια ανήκουν σε εκείνο το 28% που βρίσκεται στα όρια της φτώχειας ή στο 40% των ανηκόντων στις ασθενείς, οικονομικά, ομάδες πληθυσμού. Λογικά όταν παντρευτούν μένουν στο ένα παιδί ενώ το δεύτερο θεωρείται υπέρβαση.
Αν η επίλυση του Δημογραφικού είναι εθνικό θέμα, όπως λένε κάποιοι, τότε οι υπερβάσεις δεν θα πρέπει να αναμένονται από τα νέα ζευγάρια αλλά πρέπει να γίνουν από πλευράς κράτους. Βασικός στόχος είναι να κρατά σε υψηλό επίπεδο και ρυθμούς την οικονομία της χώρας για να μπορεί να έχει και μια αξιόπιστη επιδοματική πολιτική. Σε ότι αφορά το Δημογραφικό αυτό δεν επιτυγχάνεται με τα ημίμετρα που ανακοινώθηκαν πρόσφατα από την Κυβέρνηση Χριστοδουλίδη. Απαιτούνται δύο τινά:
* Πρώτον να δοθούν πραγματικά κίνητρα για το δεύτερο παιδί, το οποίο θα διατηρήσει τον πληθυσμό σταθερό.
* Δεύτερον να δοθούν ουσιαστικά κίνητρα για το τρίτο παιδί, το οποίο αυξάνει τον πληθυσμό.
Ποιο είναι αλήθεια το κόστος που καλείται το κράτος να καταβάλει για να διατηρήσει την ταυτότητα αυτής της χώρας, να ενισχύσει την κοινωνική συνοχή, να μεγαλώσει την οικονομία και να αυξήσει τις δυνατότητες της σε όλα τα επίπεδα;
Ας δούμε εντελώς εμπειρικά κάποια ποσά: Αν επιχορηγήσει το τρίτο παιδί με 700 ευρώ το μήνα με το μέτρο να αφορά στον πιο ψηλό του δείκτη τα 5000 ζευγάρια, αυτό θα σημαίνει 3.5 εκατ. το μήνα και γύρω στα 42 εκατ. ευρώ το χρόνο. Αν τα μισά ζευγάρια πάνε για τρίτο παιδί τότε το ποσό πέφτει στα 20 εκατ. το χρόνο. Κανένας δεν αγνοεί ότι το ποσοστό είναι σημαντικό αφού θα είναι επαναλαμβανόμενο και θα καταβάλλεται έως και το 18ο έτος της ηλικίας των παιδιών. Αξίζει άραγε τον κόπο να σκεφτεί κάποιος πρακτικά και ουσιαστικά τους νέους ανθρώπους αυτής της χώρας που αποτελούν και το μέλλον της;
Οι δημόσιοι υπάλληλοι και μια αστεία ερώτηση
Κάποιοι διερωτώνται γιατί ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης καταρρέει από δημοσκόπηση σε δημοσκόπηση. Η απάντηση, αν κρίνουμε και από την πρόσφατη έρευνα του Alpha, είναι απλή: Δεν σκέφτεται τόσο τους νέους ανθρώπους και τα προβλήματα τους, αλλά τους δημοσίους υπαλλήλους από όπου και προέρχεται. Πρόσφατα λήφθηκε απόφαση για οριζόντια αύξηση κατά 1.5% των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων από την 1η Οκτωβρίου 2024. Η απόφαση αυτή θα επιβαρύνει τα δημόσια ταμεία με €52,7 εκ. ευρώ ετησίως. Αλλά ας μην μείνουμε στους δημόσιους υπαλλήλους, οι οποίοι, αν μη τί άλλο, είναι και αυτοί εργαζόμενοι.
Σκεφτήκατε τί θα μπορούσε να γίνει αν ο Πρόεδρος, αντί να ταξιδεύει τις 20 μέρες του μήνα στο εξωτερικό, καθόταν στο προεδρικό να σκεφτεί πρακτικά μέτρα για την ίδρυση, στην Κύπρο, ενός τίμιου κράτους; Κάθε χρόνο τα δημόσια ταμεία χάνουν εκατοντάδες εκατομμύρια από διεφθαρμένες πρακτικές που περνούν απαρατήρητες. Μιλάμε για λεφτά τα οποία θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν μια υγιή κοινωνική πολιτική που η χώρα μας έχει τόσο μεγάλη ανάγκη.
Στον αντίποδα, ανάμεσα στα μέτρα για καταπολέμηση του Δημογραφικού, η κυβέρνηση προτείνει μηνιαία οικονομική στήριξη €200 ευρώ προς τις μητέρες που αποκτούν το πρώτο παιδί πριν από την ηλικία των 30 ετών, για περίοδο 24 μηνών μετά από τον τοκετό!
Τι να σημαίνει άραγε αυτό το μέτρο; Να ρωτήσουμε, υπό μορφή αστεϊσμού, αν αποτελεί πρόσθετο κίνητρο σε Κύπριους συνταξιούχους να τεκνοποιούν με τις οικιακές τους βοηθούς; Μήπως είναι κάποια θρησκευτική συμβουλή, από αυτές τις ανέξοδες συμβουλές των άγαμων επισκόπων, του τύπου «αυξάνεσθε και πληθύνεσθε;». Μιλάμε για ανέξοδες, διότι αυτές που είχαν κάποιο κόστος, όπως αυτή που υποσχέθηκε ο Αρχιεπίσκοπος Γεώργιος για 100 ευρώ επίδομα τέκνου, μάλλον έμειναν στα συρτάρια.
Εν κατακλείδι, αν η κυβέρνηση θέλει να ασχοληθεί σοβαρά με το δημογραφικό έχει ακόμα δρόμο να διανύσει.
