H έναρξη κάθε χρονιάς προσφέρεται για προβλέψεις και αναλύσεις για την πορεία της οικονομίας, στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Στην Κύπρο, το 2025 μπαίνει με μια ιδιαιτερότητα: γνωρίζουμε ότι είναι η χρονιά δύο σημαντικών μεταρρυθμίσεων που θα επηρεάσουν άμεσα την καθημερινότητα των πολιτών, της φορολογικής και της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης. Αυτές οι αλλαγές στοχεύουν στον εκσυγχρονισμό του οικονομικού συστήματος της χώρας και την προσαρμογή του στις σύγχρονες απαιτήσεις.
Οι δύο μεταρρυθμίσεις συνδέονται μεταξύ τους. Στην τελευταία, στο συνταξιοδοτικό, ένα από τα ερωτήματα που τίθενται είναι η επέκταση του θεσμού της συμπληρωματικής ασφαλίσης, μέσω επαγγελματικών ταμείων και ταμείων προνοίας, και η φορολογία μπορεί να αποτελέσει ένα κίνητρο ένταξης περισσότερων εργαζομένων σε καλύψεις του δεύτερου πυλώνα της κοινωνικής ασφάλισης. Η διαβούλευση και η τεχνική επεξεργασία των μεταρρυθμίσεων είναι σε εξέλιξη.
Η φορολογία
Στη φορολογία, θα πρέπει να αναμένουμε ένα πιο αυξημένο αφορολόγητο όριο με στόχο τη στήριξη της μεσαίας τάξης, εισαγωγή της πράσινης φορολογίας (αποτελεί και ευρωπαϊκή υποχρέωση) και απλοποίηση φορολογικών διαδικασιών. Υπενθυμίζεται ότι προεκλογικά ο Πρόεδρος Χριστοδούλιδης είχε εξαγγείλει αύξηση του αφορολόγητου στα 24.500 ευρώ. Η υλοποίηση της εξαγγελίας συνδέθηκε με το σχέδιο του φορολογικού μετασχηματισμού, το οποίο έχει ανατεθεί στο Κέντρο Οικονομικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Κύπρου. Σε ό,τι αφορά την εταιρική φορολογία, το πρώτο σκέλος εφαρμογής της παγκόσμιας φορολογικής μεταρρύθμισης θέτει έναν ελάχιστο συντελεστή 15% για τη φορολόγηση των πολυεθνικών επιχειρήσεων. Στο παρελθόν είχε τεθεί η σκέψη (που συνάντησε σφοδρές αντιστάσεις) η Κύπρος να προχωρήσει στην αύξηση του συντελεστή εταιρικής φορολογίας στο 15% ως μια κίνηση που θα διευκόλυνε και την προσπάθεια βελτίωσης της εικόνας της Κύπρου στο εξωτερικό. Υπέρ της διαμόρφωσης του εταιρικού συντελεστή στο 15% έχει ταχθεί το ΚΕΒΕ, το οποίο έθεσε παράλληλα θέμα μείωσης του φόρου μερισμάτων (εισφορά για την Άμυνα) από τον σημερινό υψηλό συντελεστή του 17%.
Ο υπουργός Οικονομικών, Μάκης Κεραυνός, έχει τονίσει κατ' επανάληψη ότι στόχος είναι η δημιουργία ενός συστήματος που θα είναι πιο δίκαιο, αποτελεσματικό και ανταγωνιστικό, ενισχύοντας παράλληλα την εμπιστοσύνη πολιτών και επιχειρήσεων προς το κράτος.
Συνοπτικά, οι βασικοί άξονες της φορολογικής μεταρρύθμισης είναι:
Απλούστευση του φορολογικού συστήματος, για να μειωθεί η γραφειοκρατία και να γίνει πιο εύκολο για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις να κατανοήσουν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις.
Ενίσχυση της φορολογικής συμμόρφωσης, μέσω της ανάπτυξης νέων εργαλείων και τεχνολογιών, ώστε η φορολογική διοίκηση να μπορεί να επιτύχει καλύτερη παρακολούθηση και έλεγχο των φορολογικών πληρωμών, περιορίζοντας τις παραβάσεις και τη φοροδιαφυγή.
Δίκαιο φορολογικό βάρος. Η κατανομή της φορολογίας να είναι δίκαιη και να αποτρέπει την αδικία σε βάρος των μικρών και μεσαίων εισοδημάτων.
Δημιουργία φιλικού περιβάλλοντος για τις επιχειρήσεις: Η μεταρρύθμιση αποσκοπεί στη δημιουργία ενός φορολογικού συστήματος που να ενθαρρύνει τις επενδύσεις και να προσφέρει ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων.
Ψηφιοποίηση του φορολογικού μηχανισμού,με στόχο τη διευκόλυνση της πρόσβασης των πολιτών σε φορολογικές υπηρεσίες και την άμεση εκκαθάριση των φορολογικών δηλώσεων.
Η πρόταση για τη φορολογική μεταρρύθμιση αναμένεται να παρουσιαστεί το πρώτο τρίμηνο του 2025. Η διαβούλευση με τους εμπλεκομένους είναι προχωρημένη και έχουν πραγματοποιηθεί πέραν των 40 διμερών συναντήσεων με φορείς του ιδιωτικού τομέα, συνδέσμους, ομοσπονδίες, εργοδοτικές συντεχνίες, οργανώσεις, οργανισμούς, επαγγελματικά σώματα και πολιτικά κόμματα. Γραπτές εισηγήσεις και θέσεις έχουν υποβληθεί και από απλούς πολίτες. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να στέλνουν τις εισηγήσεις τους σχετικά με τον φορολογικό μετασχηματισμό στο email ~taxreform@ucy.ac.cy.
Οι συντάξεις
Η σύσταση Διυπουργικής Επιτροπής για τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση, υπό την προεδρία του υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και τη συμμετοχή του υπουργού Οικονομικών, της υφυπουργού παρά τω Προέδρω, της υφυπουργού Κοινωνικής Πρόνοιας, της επιτρόπου Ισότητας των Φύλων και του επιτρόπου του Πολίτη, αποτέλεσε το σημείο εκκίνησης για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος, με στόχο πριν τέλος της νέας χρονιάς να υποβληθούν τα σχετικά νομοσχέδια στη Βουλή. Ο στόχος είναι ένας: η ενίσχυση της επάρκειας των συνταξιοδοτικών παροχών, η επίτευξη του οποίου συνδέεται με την πάταξη της αδήλωτης εργασίας, το γενικό επίπεδο των μισθών, τον εξορθολογισμό της επενδυτικής πολιτικής του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων, την επέκταση της συμμετοχής σε Ταμεία Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών και την προώθηση της ιδιωτικής ασφάλισης, τον εκσυγχρονισμό τεχνολογικών υποδομών και εσωτερικών διαδικασιών.
Η πρόσβαση όλων σε επικουρική ασφάλιση (είτε συλλογικά μέσω κάποιου ταμείου επαγγελματικής σύνταξης, είτε ατομικά μέσω προϊόντων των ασφαλιστικών εταιρειών ζωής) αποτελεί τη μόνη ασφαλή οδό για να αυξηθεί το εισόδημα των συνταξιούχων. Το πώς θα μπορέσουμε να περάσουμε σε ένα περιβάλλον καθολικής πρόσβασης σε επικουρική ασφάλιση αποτελεί το κύριο αντικείμενο -και πιο καυτό- ζητούμενο της μεταρρύθμισης.
Σήμερα στην Κύπρο λειτουργούν περίπου 800 ταμεία προνοίας με περίπου 133.000 μέλη και περιουσιακά στοιχεία ύψους €4,04 δισ. Πρόσθετα, τέσσερις ασφαλιστικές εταιρείες ζωής προσφέρουν σχέδια επαγγελματικών συνταξιοδοτικών παροχών και έχουν 13.308 μέλη και περιουσιακά στοιχεία €214 εκατ.
Η συζήτηση για την καθολικότητα της επικουρικής ασφάλισης δεν είναι καινούρια. Το Συμβούλιο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας Κύπρου (ΣΟΑΚ) ζητεί την τελευταία τετραετία να ληφθούν μέτρα για την ενδυνάμωση του δεύτερου και τρίτου πυλώνα του συνταξιοδοτικού συστήματος. Το ΣΟΑΚ προτείνει:
Αυτόματη εγγραφή όλων των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα σε πολύ-επιχειρησιακό Επαγγελματικό Ταμείο Σύνταξης ή σε Επαγγελματικό Ταμείο Σύνταξης που προσφέρει ο εργοδότης.
Μικρή εισφορά από τον εργοδότη στο Επαγγελματικό Ταμείο Σύνταξης, ως κίνητρο για τη συναίνεση των εργοδοτών.
Συνεισφορά του κράτους στις περιπτώσεις που το ύψος του εισοδήματος του εργαζομένου δεν φορολογείται (χαμηλά αμειβόμενοι).
Δικαίωμα μεταφοράς των συνταξιοδοτικών ωφελημάτων των εργαζομένων από ένα Επαγγελματικό Ταμείο Σύνταξης σε άλλο (transferability).
Ανάληψη χρημάτων με τη συμπλήρωση του ορίου αφυπηρέτησης και μείωση του ποσοστού δανεισμού από τα Επαγγελματικά Ταμεία Σύνταξης.
Τι να περιμένουμε
Οι επερχόμενες μεταρρυθμίσεις αναμένεται να επηρεάσουν σημαντικά την καθημερινότητα πολιτών και επιχειρήσεων, μέσω:
1. Απλούστερων διαδικασιών, με λιγότερη γραφειοκρατία κατά τη συμπλήρωση φορολογικών δηλώσεων και αύξηση των διαθέσιμων ηλεκτρονικών υπηρεσιών για φορολογικά και συνταξιοδοτικά θέματα.
2. Αλλαγών στη φορολογία. Οι πολίτες θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι για πιθανές τροποποιήσεις στους φορολογικούς συντελεστές.
3. Αύξηση της συνολικής αποταμίευσης για την ενίσχυση των συντάξεων
4. Στροφή στην πράσινη οικονομία: Η πράσινη φορολογία θα δώσει νέα κίνητρα για περιβαλλοντικά φιλικές πρακτικές.
