Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει μια σειρά από σημαντικές προκλήσεις ασφαλείας καθώς εισέρχεται στο 2025, σύμφωνα με την έρευνα «Παγκόσμιοι κίνδυνοι για την ΕΕ» που διεξήχθη από το Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο από το Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο (EUI) και το Ινστιτούτο Μελετών Ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUISS).
Η έρευνα, που συγκέντρωσε τις απόψεις περίπου 400 ειδικών αναλυτών σε θέματα ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής από όλη την Ευρώπη, αποκαλύπτει ένα περίπλοκο τοπίο απειλών που θα μπορούσαν να επηρεάσουν σημαντικά τη συνοχή, την ενότητα, την ασφάλεια και την ευημερία της ΕΕ.
Το συμπέρασμα της έρευναε είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει ένα περίπλοκο και πολυεπίπεδο τοπίο απειλών. Η Ρωσία παραμένει η κύρια πηγή ανησυχίας, με την Ουκρανία να αποτελεί κρίσιμο σημείο εστίασης. Οι σχέσεις με τις ΗΠΑ και η στάση τους απέναντι στο ΝΑΤΟ και την Κίνα θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του περιβάλλοντος ασφαλείας. Η κυβερνοασφάλεια, η μετανάστευση και οι συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή αποτελούν επίσης σημαντικές προκλήσεις.
Η Ρωσία παραμένει η κύρια πηγή ανησυχίας
Η έρευνα καταδεικνύει ότι η Ρωσία εξακολουθεί να αποτελεί την πρωταρχική πηγή ανησυχίας για τους Ευρωπαίους ειδικούς. Επτά από τους 30 κινδύνους που εξετάστηκαν σχετίζονται άμεσα με επιθετικές ενέργειες ή αποσταθεροποιητικές δυνατότητες της Ρωσίας.
Οι εμπειρογνώμονες επισημαίνουν τον κίνδυνο αναζωπύρωσης της ρωσικής στρατιωτικής δράσης σε γειτονικά κράτη που δεν ανήκουν στο ΝΑΤΟ και τις φιλορωσικές κυβερνητικές μετατοπίσεις στη Γεωργία και, ενδεχομένως, στη Μολδαβία.
Οι ειδικοί θεωρούν την Ουκρανία ως κρίσιμη ασπίδα για τα συμφέροντα της ΕΕ. Ένα πιθανό σενάριο κατάπαυσης του πυρός που θα ευνοούσε τη Ρωσία αναδεικνύεται ως ο υψηλότερος κίνδυνος για το 2025. Αυτό αποκτά ιδιαίτερη σημασία δεδομένης της πίεσης της επερχόμενης κυβέρνησης Trump στις ΗΠΑ για διαπραγματεύσεις μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, υποδηλώνοντας μια πιθανή απόκλιση μεταξύ των προτεραιοτήτων ΗΠΑ και ΕΕ.
Οι ειδικοί καταγράφουν επίσης υψηλό κίνδυνο νέας ρωσικής στρατιωτικής δράσης σε γειτονικά κράτη εκτός ΝΑΤΟ. Η Γεωργία αναδεικνύεται ως σημείο ανησυχίας, με τους ειδικούς να μην αναμένουν ότι διαδηλώσεις ή διεθνής πίεση θα αποτρέψουν την εγκατάσταση φιλορωσικής κυβέρνησης μετά τις αμφισβητούμενες εκλογές του 2024. Η Μολδαβία αποτελεί επίσης χώρα-κλειδί, αν και οι ειδικοί θεωρούν λιγότερο πιθανή την ανάδειξη φιλορωσικής κυβέρνησης εκεί.
Η χρήση πυρηνικών όπλων από τη Ρωσία αξιολογείται ως το γεγονός με τη μεγαλύτερη δυνητική επίπτωση για τα συμφέροντα της ΕΕ. Ωστόσο, οι ειδικοί θεωρούν την πραγματική χρήση πυρηνικών όπλων ως το λιγότερο πιθανό σενάριο μεταξύ των 30 κινδύνων που αξιολογήθηκαν.
Ο ρόλος των ΗΠΑ και οι σχέσεις με την Κίνα
Οι ενέργειες και αντιδράσεις των Ηνωμένων Πολιτειών, του κύριου συμμάχου της ΕΕ, έχουν σημαντική επιρροή στις ανησυχίες των Ευρωπαίων ειδικών για το 2025.
Αξιοσημείωτα, η απόσυρση των ΗΠΑ από τις εγγυήσεις ασφαλείας προς τους συμμάχους της θεωρείται ότι θα έχει εξίσου υψηλό αντίκτυπο στην ΕΕ όσο και ένα ρωσικό πυρηνικό πλήγμα. Αυτό αντικατοπτρίζει την εξάρτηση της ΕΕ από τις ΗΠΑ για την ασφάλειά της. Οι ειδικοί λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τη ρητορική του εκλεγμένου προέδρου των ΗΠΑ Donald Trump περί μη αυτόματης υποστήριξης των δεσμεύσεων των ΗΠΑ προς τους συμμάχους του ΝΑΤΟ, καθιστώντας τον αμερικανικό απομονωτισμό έναν από τους κορυφαίους κινδύνους.
Οι ειδικοί θεωρούν απίθανη μια άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση ΗΠΑ-Κίνας, παρά την αξιολόγηση της πιθανότητας μιας διασυνοριακής σύγκρουσης μεταξύ Κίνας και Ταϊβάν ως μέτρια υψηλή και τις πιθανότητες κινεζικής επιθετικότητας στη Νότια Σινική Θάλασσα ως εξαιρετικά υψηλές. Αυτό υποδηλώνει την πεποίθηση ότι ακόμη και σε περίπτωση κινεζικής επιθετικότητας εναντίον συμμάχων των ΗΠΑ όπως η Ταϊβάν ή οι Φιλιππίνες, η κυβέρνηση Trump ενδέχεται να μην λάβει αποφασιστική στάση για την υπεράσπιση των αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή το 2025.
Κυβερνοασφάλεια και υποδομές
Οι ειδικοί κατατάσσουν τον κίνδυνο μιας καταστροφικής κυβερνοεπίθεσης στις υποδομές της ΕΕ μεταξύ των κορυφαίων απειλών για τα συμφέροντα της ΕΕ το 2025. Η εκτίμησή τους ευθυγραμμίζεται με αναφορές που επισημαίνουν ένα σημαντικό επίπεδο απειλής για την κυβερνοασφάλεια, το οποίο τροφοδοτείται από αυξημένη δραστηριότητα χακτιβιστών, κυβερνοεγκληματιών και ομάδων που χρηματοδοτούνται από κράτη μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Επιπλέον, ο κίνδυνος υποθαλάσσιου σαμποτάζ αυξάνεται, ωθώντας τα κράτη της Βαλτικής να λάβουν όλο και πιο δυναμικά μέτρα για την προστασία των υποθαλάσσιων υποδομών.
Μετανάστευση και εσωτερική ασφάλεια
Ο κίνδυνος μαζικής παράτυπης μετανάστευσης από τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική και την υποσαχάρια Αφρική προς την ΕΕ κατατάσσεται ως σημαντική απειλή για την ενότητα και τη συνοχή της ΕΕ. Η μετανάστευση έχει εργαλειοποιηθεί από ακροδεξιές δυνάμεις για τον κατακερματισμό της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής, χωρίς να συμβάλλει σε εναρμονισμένες πολιτικές. Οι ειδικοί προβλέπουν τη συνέχιση τέτοιων τάσεων το 2025.
Ενώ ο αντίκτυπος ενός ξεσπάσματος οργανωμένης πολιτικής βίας με τη συμμετοχή εξτρεμιστικών ομάδων στην ΕΕ θεωρείται γεγονός υψηλού αντικτύπου, η πιθανότητα ευρωπαϊκού ριζοσπαστισμού το 2025 κατατάσσεται ως μέτρια έως χαμηλή. Μια μαζική τρομοκρατική επίθεση στην ΕΕ σημειώνει υψηλότερη πιθανότητα από τον ριζοσπαστισμό εντός της ΕΕ και κατατάσσεται ως μέτριος κίνδυνος για το 2025[1].
Συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή
Οι ειδικοί δεν προβλέπουν μια διαρκή κατάπαυση του πυρός μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς το 2025, κατατάσσοντας τη συνέχιση αυτής της σύγκρουσης ως κορυφαίο κίνδυνο για τα συμφέροντα της ΕΕ. Επιβεβαιώνουν έτσι τον υψηλό αντίκτυπο αυτής της σύγκρουσης στην ενότητα και τη συνοχή της πολιτικής της ΕΕ στη Μέση Ανατολή.
Αναγνωρίζουν επίσης τον δυνητικό κίνδυνο μιας μεγάλης κλίμακας στρατιωτικής αντιπαράθεσης μεταξύ Ιράν και Ισραήλ ως υψηλό, με υψηλό αντίκτυπο στα συμφέροντα της ΕΕ και μέτρια υψηλή πιθανότητα. Στο γεωπολιτικό τοπίο της Μέσης Ανατολής, οι ειδικοί κατατάσσουν την κατάρρευση του κράτους του Λιβάνου ως εξαιρετικά πιθανή, ωστόσο με μέτριες επιπτώσεις στα συμφέροντα της ΕΕ.
