Νέα δεδομένα στη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο πρόκειται να δημιουργήσει η στροφή της Τουρκίας και του Ισραήλ στο κουρδικό ζήτημα. Η μεν Τουρκία επιχειρεί να αφοπλίσει το ένοπλο κουρδικό κίνημα δίνοντας τέλος σε μια πολύχρονη διαμάχη, το δε Ισραήλ να ενισχύσει τον αγώνα των Κούρδων για ανεξαρτησία αποσταθεροποιώντας ακόμη περισσότερο την περιοχή. Δύο διαμετρικά αντίθετες πολιτικές που θα χειροτερέψουν τις σχέσεις των δύο χωρών. Το ερώτημα είναι, αν η εξέλιξη αυτή θα έχει οποιαδήποτε επίδραση στο Κυπριακό και ποια στάση θα κρατήσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες όταν αναλάβει την προεδρία ο Ντόναλντ Τραμπ.
Τουρκία και PKK
Η πρόταση του προέδρου του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ) Ντεβλέτ Μπαχτσελί στις 22 Οκτωβρίου για απελευθέρωση του Αμπντουλάχ Οτσαλάν υπό τον όρο της δημόσιας αποκήρυξης της ένοπλης δράσης του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK), φανέρωνε μια μεγάλη στροφή της τουρκικής ηγεσίας στο κουρδικό ζήτημα. Βέβαια η κίνηση του κυβερνητικού εταίρου του Ταγίπ Ερντογάν δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Προηγήθηκε ένα πρωτοφανές συμβάν την 1η Οκτωβρίου, όπου ο κ. Μπαχτσελί αντάλλαξε χειραψίες με την ηγεσία του φιλοκουρδικού κόμματος DEM κατά την τελετή έναρξης της νέας κοινοβουλευτικής περιόδου στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση. Γεγονός που προκάλεσε τα σχόλια των αναλυτών, οι οποίοι ερμήνευσαν την κίνηση αυτή ως μια πρωτοβουλία για επίλυση του κουρδικού ζητήματος.
Ωστόσο, η πρόταση για απελευθέρωση του Αμπντουλάχ Οτσαλάν, έτυχε διαφορετικής ερμηνείας από τους Τούρκους αναλυτές. Θεωρήθηκε ως μια προσπάθεια των κομμάτων της συγκυβέρνησης να προσεγγίσουν το φιλοκουρδικό κόμμα για να μπορέσουν να περάσουν τροποποίηση του συντάγματος που θα επιτρέπει στον Ταγίπ Ερντογάν να υποβάλει για τρίτη φορά υποψηφιότητα για πρόεδρος της Τουρκίας. Ερμηνεύθηκε, επίσης, ως ένα άνοιγμα προς τους Κούρδους ψηφοφόρους λόγω της ήττας του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) στις προηγούμενες δημοτικές εκλογές, αλλά και του οριακού αποτελέσματος των προεδρικών εκλογών.
Αυτό το σενάριο ενισχύεται και από τις πρόσφατες δηλώσεις του κ. Μπαχτσελί, ο οποίος δήλωσε ότι πρέπει να εξετασθεί το ενδεχόμενο της αναθεώρησης του συντάγματος για να μπορέσει ο κ. Ερντογάν να είναι ξανά υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές του 2028. Είναι, όμως, αυτός ο μοναδικός στόχος των κινήσεων της συγκυβέρνησης στο κουρδικό; Και αν ναι, τότε γιατί η τουρκική αντιπολίτευση χαιρέτησε την πρωτοβουλία του κ. Μπαχτσελί;
Εθνική ασφάλεια
Αξίζει να σημειωθεί ότι, μετά την πρόταση Μπαχτσελί για την, υπό όρους, απελευθέρωση του Οτσαλάν, ο πρόεδρος του κεμαλικού Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) Οζγκιούρ Οζέλ δήλωσε ότι εκτιμά όσα λέγονται σε αυτό το πλαίσιο και πως θα υποστηρίξει πλήρως το τέλος της τρομοκρατίας. Επίσης θετική ήταν και η αντίδραση της συμπροέδρου του φιλοκουρδικού DEM Τουλάι Χατιμογουλαρί, η οποία δήλωσε ότι «είμαστε έτοιμοι να αναλάβουμε την πρωτοβουλία για μια έντιμη ειρήνη».
Αποκλείεται, λοιπόν, η αξιωματική αντιπολίτευση να θέλει να παίξει το παιχνίδι της συγκυβέρνησης για επανεκλογή του κ. Ερντογάν. Φαίνεται ότι το διακύβευμα είναι πολύ μεγαλύτερο και αφορά την εθνική ασφάλεια της Τουρκίας.
Το Ισραήλ
Το timing που επέλεξε η Τουρκία να επαναφέρει στο προσκήνιο το κουρδικό ζήτημα δεν φαίνεται να είναι τυχαίο. Την περασμένη Κυριακή ο νέος υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ Γκίντεον Σάαρ, κατά την τελετή παράδοσης-παραλαβής του Υπουργείου, προέβη σε πολύ σημαντικές δηλώσεις για το κουρδικό ζήτημα.
Συγκεκριμένα, ο Γκίντεον Σάαρ χαρακτήρισε τον κουρδικό λαό φυσικό σύμμαχο του Ισραήλ, προσθέτοντας ότι αποτελεί ένα μεγάλο έθνος της περιοχής χωρίς πολιτική ανεξαρτησία. Ανέφερε ακόμη ότι ο κουρδικός λαός είναι θύμα της ιρανικής και τουρκικής καταπίεσης και πως το Ισραήλ «πρέπει να απλώσει το χέρι και να ενισχύσει τους δεσμούς του μαζί του».
Είναι φανερό ότι το Τελ Αβίβ επιχειρεί να εργαλειοποιήσει το ένοπλο κουρδικό κίνημα ως απάντηση στη στήριξη που προσφέρει ο Ερντογάν και το Ιράν στη Χαμάς, ασκώντας έτσι σοβαρές πιέσεις στην Άγκυρα και την Τεχεράνη. Το ερώτημα είναι εάν ο χάρτης της «νέας Μέσης Ανατολής» που επαγγέλλεται ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου περιλαμβάνει και ένα ανεξάρτητο κουρδικό κράτος στα εδάφη της Τουρκίας, της Συρίας, του Ιράκ και του Ιράν.
Φαίνεται ότι το Τελ Αβίβ επιθυμεί να αποκτήσει ένα κράτος δορυφόρο ανάμεσα στις πιο πάνω χώρες, το οποίο θα λειτουργεί ως παράγοντας αποσταθεροποίησης της Τουρκίας και του Ιράν. Μια τέτοια εξέλιξη θα προσφέρει στο Ισραήλ διαπραγματευτικές δυνατότητες απέναντι σε εχθρικούς γείτονες, στρέφοντας μάλιστα την προσοχή τους προς άλλες κατευθύνσεις.
Ο Ντόναλντ Τραμπ
Οι επιλογές του εκλελεγμένου προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στο Υπουργείο Εξωτερικών και στα θέματα εθνικής ασφάλειας δείχνουν ότι η νέα αμερικανική κυβέρνηση θα θέσει κυρίως δύο στόχους. Ο ένας στόχος είναι η αποδυνάμωση και ο έλεγχος της Κίνας και ο άλλος η ενδυνάμωση του Ισραήλ και των Κούρδων.
Συγκεκριμένα, ο κ. Τραμπ ανακοίνωσε ότι θα διορίσει σύμβουλο εθνικής ασφάλειας του Λευκού Οίκου τον Ρεπουμπλικάνο βουλευτή Μάικ Γουόλτς, ο οποίος είναι γνωστός επικριτής του Πεκίνου και «φίλος των Κούρδων». Είναι μέλος της δικομματικής «Κουρδικής Ομάδας» στο Κογκρέσο των ΗΠΑ και έχει χαρακτηρίσει τις κουρδικές Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG), δηλαδή την ένοπλη πτέρυγα του Κόμματος Δημοκρατική Ένωση (PYD), ως «τους καλύτερους συμμάχους στη Μέση Ανατολή μετά το Ισραήλ». Μάλιστα, είχε προτείνει την επιβολή κυρώσεων κατά Τούρκων αξιωματούχων όταν η Τουρκία ξεκίνησε στρατιωτικές επιχειρήσεις στη βόρεια Συρία κατά του YPG.
Είναι γνωστό ότι οι σχέσεις της Τουρκίας και των ΗΠΑ κλονίστηκαν λόγω της αμερικανικής στήριξης στους ένοπλους Κούρδους της Συρίας. Οι Αμερικανοί τους εκπαίδευσαν και τους πρόσφεραν στρατιωτικό υλικό για να αντιμετωπίσουν το Ισλαμικό Κράτος. Ωστόσο το YPG διατηρεί στενούς δεσμούς με το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα (PKK) και αυτό προκαλεί εκνευρισμό και ανασφάλεια στην Άγκυρα ως προς την εδαφική της ακεραιότητα. Η ενδυνάμωση των ένοπλων Κούρδων της βόρειας Συρίας μπορεί να οδηγήσει σε μια ανεξάρτητη οντότητα και η Άγκυρα θέλει να αποτρέψει αυτό το ενδεχόμενο. Αυτό διότι θα ενισχύσει την προσπάθεια των Κούρδων της Τουρκίας για ανεξαρτησία.
Οι φόβοι της Τουρκίας εντείνονται λόγω και της απόφασης του Τραμπ να διορίσει υπουργό Εξωτερικών τον Γερουσιαστή της Φλόριντα Μάρκο Ρούμπιο, ο οποίος θεωρείται σκληρός επικριτής της πολιτικής που εφαρμόζει ο Ταγίπ Ερντογάν έναντι των Κούρδων της βόρειας Συρίας. Είναι, δε, ένας από τους εισηγητές του νομοσχεδίου που κατατέθηκε το 2019 και προέβλεπε την αναδιαμόρφωση της στρατηγικής των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο, προωθώντας την τριμερή συνεργασία Κύπρου-Ελλάδας-Ισραήλ και την άρση του εμπάργκο στην πώληση αμερικανικών όπλων προς την Κυπριακή Δημοκρατία.
Κυπριακό
Οι φωτογραφίες με τον Ταγίπ Ερντογάν να πίνει καφέ στο ίδιο τραπέζι με Πρόεδρο Χριστοδουλίδη και τον πρωθυπουργό της Ελλάδας Κυριάκο Μητσοτάκη στο περιθώριο της Συνόδου της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας στη Βουδαπέστη στις 7 Νοεμβρίου δεν είναι τυχαίες.
Ο φόβος της επαναφοράς του κουρδικού ζητήματος από το Ισραήλ και τη νέα αμερικανική κυβέρνηση σπρώχνει την Άγκυρα προς μετριοπαθείς θέσεις στο Κυπριακό ώστε κλείσει ορισμένα ανοικτά μέτωπα. Το Κυπριακό δεν απειλεί την εδαφική ακεραιότητα της Τουρκίας και ως εκ τούτου θεωρείται μικρότερης σημασίας από το κουρδικό. Εξάλλου η επίλυση του Κυπριακού θα δημιουργήσει μια νέα δυναμική στον ελληνοτουρκικό διάλογο και τις προϋποθέσεις για κλείσιμο των θεμάτων που ταλανίζουν τις σχέσεις Αθήνας-Άγκυρας.
Το κυριότερο είναι ότι η Τουρκία θα μπορέσει να αλλάξει την πορεία των σχέσεων μεταξύ Κύπρου-Ελλάδας-Ισραήλ, αποσπώντας από το Τελ Αβίβ δύο πολύ σημαντικούς συμμάχους στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Άγκυρα γνωρίζει ότι θα δυσκολευτεί να αντιμετωπίσει τις κινήσεις του Ισραήλ στο κουρδικό ζήτημα εάν αφήσει ανοικτά μέτωπα στο Αιγαίο και στην Κύπρο, σπρώχνοντας έτσι την Αθήνα και τη Λευκωσία στην αγκαλιά του Τελ Αβίβ.
Ευρωπαϊκή Ένωση
Ο κίνδυνος της δημιουργίας ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους σε τουρκικό έδαφος αναγκάζει την Άγκυρα να στραφεί προς τη Δύση. Δεν είναι τυχαία η πρόσφατη επαναστροφή της Τουρκίας προς τις Βρυξέλλες και η προσπάθεια αναζωογόνησης του ευρωτουρκικού διαλόγου.
Το Ισραήλ θα έχει σοβαρό διπλωματικό κόστος εάν προσπαθήσει να αποσταθεροποιήσει μια Τουρκία που οδεύει προς την Ευρώπη. Άρα η Άγκυρα συνειδητοποιεί ότι έχει ανάγκη την ΕΕ και πως η ευρωπαϊκή πορεία περνά μέσα από τη Λευκωσία και την Αθήνα. Ήδη υπάρχει σοβαρή ενόχληση εντός της Ευρώπης με τις ενέργειες του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή, με τον απερχόμενο Ύπατο Εκπρόσωπο της ΕΕ για την κοινή εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφαλείας, Ζοζέπ Μπορέλ να θέτει θέμα αναστολής του πολιτικού διαλόγου με το Ισραήλ.
Η άλλη εικόνα του Ντόναλντ Τραμπ
Βέβαια υπάρχει και μια άλλη διαφορετική εικόνα σε σχέση με το θέμα των Κούρδων της βόρειας Συρίας. Υπενθυμίζεται ότι ο κ. Τραμπ στην πρώτη του θητεία και συγκεκριμένα το 2019, αποφάσισε την απόσυρση των αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων από τη βόρεια Συρία, διευκολύνοντας έτσι τα σχέδια του Ταγίπ Ερντογάν για στρατιωτική επέμβαση στις περιοχές που έλεγχαν οι Κούρδοι. Κάτι που προκάλεσε τη σφοδρή αντίδραση του Πενταγώνου και τη μετέπειτα αναδίπλωση του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος απείλησε «να καταστρέψει ολοσχερώς και να εξολοθρεύσει» την τουρκική οικονομία εάν Άγκυρα ξεπεράσει τα όρια.
Συνεπώς θα διαφανεί στην πορεία εάν ο κ. Τραμπ θα επιχειρήσει για ακόμη μια φορά να διευκολύνει τους τουρκικούς σχεδιασμούς στη βόρεια Συρία. Ήδη η Άγκυρα προσπαθεί να εκμεταλλευτεί το κενό εξουσίας που δημιουργεί η μεταβατική περίοδος μέχρι την ανάληψη των καθηκόντων του νέου προέδρου των ΗΠΑ, ανακοινώνοντας νέες στρατιωτικές επιχειρήσεις στη βόρεια Συρία με στόχο τη δημιουργία τετελεσμένων πριν ο Τραμπ αναλάβει την εξουσία. Το σίγουρο είναι ότι ο Ντόναλντ Τραμπ θα πρέπει να επιλέξει μεταξύ Τουρκίας και Κούρδων και η νέα στροφή του Ισραήλ στο κουρδικό ζήτημα περιπλέκει ακόμη περισσότερο την κατάσταση στη Μέση Ανατολή.
