Στις «πλάτες» των εταιρειών εξαγοράς πιστώσεων έχει πέσει όλο το βάρος για την ουσιαστική μείωση των μην εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) στην οικονομία και συνακόλουθα της μείωσης του ιδιωτικού χρέους, επιτρέποντας σε χιλιάδες νοικοκυριά και επιχειρήσεις να αποκτήσουν εκ νέου πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό. Με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας (ΚΤΚ), τα ΜΕΔ που κατέχουν οι εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων αντιστοιχούν σε 76.000 συμβάσεις.
Η πιστωτική επέκταση
Η πιστωτική επέκταση, η οποία το 2024 εκτιμάται ότι ξεπέρασε τα 3 δισ. ευρώ, είναι αναγκαία για να στηριχθεί η ανάπτυξη, ειδικά σε μια χώρα στην οποία το μοναδικό κανάλι χρηματοδότησης είναι ο τραπεζικός δανεισμός. Πολλές φορές υποεκτιμάται αυτό το χαρακτηριστικό της κυπριακής επιχειρηματικότητας που καθιστά απαραίτητη την ταυτόχρονη ύπαρξη ενός υγιούς τραπεζικού τομέα και ενός αποτελεσματικού μηχανισμού αναδιάρθρωσης δανειακών υποχρεώσεων.
Η τάχιστη εκκαθάριση προβληματικών δανείων διασφαλίζει τη ροή φθηνής χρηματοδότησης προς την οικονομία και προστατεύει τους δανειολήπτες από την απαξίωση της περιουσίας τους και τους απαλλάσσει από χρέη.
Τα δεδομένα
Ο τραπεζικός δείκτης των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) μειώθηκε στο 6,5% το τρίτο τρίμηνο του 2024, σημειώνοντας το χαμηλότερο επίπεδο από το 2014. Οι τράπεζες έχουν πωλήσει μεγάλα πακέτα ΜΕΔ σε εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων, προκειμένου να καθαρίσουν τους ισολογισμούς τους και να μειώσουν την πίεση στους χρηματοοικονομικούς τους δείκτες. Ωστόσο, η διαχείριση αυτών των δανείων δεν έχει αποδειχθεί εύκολη υπόθεση. Παρά την πρόοδο αυτή, το συνολικό ποσό των ΜΕΔ (εντός και εκτός τραπεζών) παραμένει υψηλό και συνεχίζει να επιβαρύνει την οικονομία. Συνυπολογίζοντας τα ΜΕΔ που διαχειρίζονται οι εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων, ο όγκος των ΜΕΔ που παραμένει στην οικονομία εξακολουθεί να είναι μεγάλος.
Το 2012 το υπόλοιπο των δανείων ήταν €72 δισ. και σήμερα ανέρχεται σε €25 δισ. Πρέπει, όμως, να προσθέσουμε στον δανεισμό και άλλα περίπου €20 δισ. ΜΕΔ που βρίσκονται εκρός τραπεζών και τελούν υπό τη διαχείριση των εταιρειών εξαγοράς πιστώσεων. Ειδικότερα, σύμφωνα με στοιχεία που διαβίβασε στη Βουλή η Κεντρική Τράπεζα, το πρώτο τρίμηνο του 2024, οι οχτώ αδειοδοτημένες εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων κατείχαν δάνεια €21,2 δισ. τα οποία αντιστοιχούσαν σε 76.000 δανειακές συμβάσεις. Από αυτά, τα €19,9 δισ. ήταν μη εξυπηρετούμενα (τα €10,7 δισ. αφορούν νοικοκυριά και €10,5 δισ. επιχειρήσεις) και το υπόλοιπο €1,3 δισ. ήταν εξυπηρετούμενα. Τα στοιχεία αυτά περιλαμβάνουν και την ΚΕΔΙΠΕΣ. Μέχρι το τέλος του 2023 ο τομέας είχε εισπράξει €4,1 δισ. μέσω αποπληρωμής δανείων, απόκτησης ακινήτων μετά την αποτυχία της εκποίησης και συναινετικής ανταλλαγής του ακινήτου του δανειολήπτη, έναντι της εξόφλησης του χρέους.
Ο λόγος του εταιρικού χρέους προς το ΑΕΠ μειώθηκε από 139% το 2022 σε 130% το 2023 και σε 125% το δεύτερο τρίμηνο του 2024, φθάνοντας στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων δύο δεκαετιών. Το υψηλό μερίδιο του εξωτερικού χρέους των μη χρηματοπιστωτικών πλοιοκτητριών εταιρειών ειδικού σκοπού και τα υψηλά αποθέματα ρευστότητας μετριάζουν τους κινδύνους. Η πιστωτική ανάπτυξη μόλις έγινε θετική το 2023. Τα επιχειρηματικά μη εξυπηρετούμενα δάνεια (NPLs) μειώνονται σταθερά.
Τα παραπάνω νούμερα υπογραμμίζουν τη σημασία της αποτελεσματικής αντιμετώπισης του αποθέματος των παλαιών ΜΕΔ. Να επαναλάβουμε ότι τα δάνεια που χορηγήθηκαν από το 2016 είναι στη συντρηπτική τους πλειοψηφία (99%) εξυπηρετούμενα.
Η τελευταία νομοθετική παρέμβαση -που εμπλέκει πιο ενεργά τον Ενιαίο Φορέα Επίλυσης Διαφορών Χρηματοοικονομικής Φύσεως- αποτέλεσε σημείο καμπής για την επιτάχυνση της διαδικασίας αναδιάρθρωσης ΜΕΔ καθώς προσφέρει περισσότερες επιλογές στους δανειολήπτες και σταθερότητα στο θεσμικό πλαίσιο.
Υπενθυμίζεται ότι η τελευταία μεταρρύθμιση, τον Δεκέμβρη του 2023, αποσκοπεί στην επίτευξη ισορροπίας μεταξύ της προστασίας των πραγματικά ευάλωτων δανειοληπτών και της αποτροπής της κατάχρησης του συστήματος από στρατηγικούς κακοπληρωτές, μέσω της επιτάχυνσης της διαδικασία των κατασχέσεων και τη διεύρυνση του ρόλου του Χρηματοοικονομικού Διαμεσολαβητή.
Ο ρυθμός των εκποιήσεων παραμένει χαμηλός, αλλά η διευκρίνιση του θεσμικού πλαισίου έχει οδηγήσει κατά τους πρώτους εννέα μήνες του 2024 σε αύξηση των αποπληρωμών από δανειολήπτες και επιδίωξη διακανονισμού, σε μεγαλύτερο αριθμό σε σχέση με το παρελθόν, πριν από την έναρξη των πλειστηριασμών. Η ταχεία διαδικασία αναγκαστικής εκτέλεσης μειώνει την αβεβαιότητα σχετικά με τον χρόνο και την αξία της ανάκτησης και χρησιμεύει ως αποτρεπτικός παράγοντας για τους στρατηγικούς κακοπληρωτές, βελτιώνοντας έτσι πειθαρχία στις πληρωμές και ως μηχανισμός διατήρησης της ποιότητας των περιουσιακών στοιχείων των δανειοληπτών.
Προκλήσεις για το μέλλον
Παρά τις θετικές εξελίξεις, η διαχείριση των ΜΕΔ παραμένει μια πρόκληση. Η κατάσταση των ΜΕΔ στην Κύπρο αποτελεί ένας βάρος από το οποίο η πραγματική οικονομία μπορεί να απαλλαγεί μέσω της εργασίας των εταιρειών εξαγοράς πιστώσεων.
Η ενδεχόμενη επιδείνωση στην ποιότητα των περιουσιακών στοιχείων του χρηματοοικονομικού τομέα, και κυρίως του δανειακού χαρτοφυλακίου των πιστωτικών ιδρυμάτων, συνεχίζει να αποτελεί πρόκληση λόγω των αυξημένων δανειστικών επιτοκίων, παρά τις πρόσφατες μειώσεις.
