Η Κύπρος έχει μακρά παράδοση στην προσέλκυση ξένων άμεσων επενδύσεων (FDI), ωστόσο, τα τελευταία χρόνια οι γεωπολιτικές εντάσεις και οι οικονομικές αβεβαιότητες έχουν επηρεάσει αρνητικά την εισροή επενδύσεων. Σύμφωνα με την τρίτη έκθεση της EY για την ελκυστικότητα της Κύπρου («EY Attractiveness Survey 2024», η οποία αντλεί στοιχεία από την Κεντρική Τράπεζα), οι ροές άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ) στην Κύπρο έχουν μειωθεί τα τελευταία τρία χρόνια: σε €4,2 δισ. το 2023, από €4,8 δισ. το 2022 και μέσο όρο €5,7 δισ. το διάστημα 2018-21.
Δεδομένων των γεωπολιτικών εξελίξεων, τόσο στην άμεση όσο και στην ευρύτερη περιοχή, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι γεωπολιτικές εντάσεις και η πολιτική σταθερότητα θεωρούνται σήμερα οι κυριότερες απειλές για τις ΑΞΕ. Τα υψηλά επιτόκια και η αυστηροποίηση των χρηματοπιστωτικών συνθηκών μαζί με την αυξημένη ρυθμιστική επιβάρυνση βρίσκονται επίσης ψηλά στον κατάλογο.
Η μείωση στην εισροή ΑΞΕ στην Κύπρο αποδίδεται στη μείωση των επενδύσεων από χώρες όπως η Ρωσία, η οποία ήταν παραδοσιακά ο κύριος συνεισφορέας. Αντίθετα, χώρες όπως η Ολλανδία και γειτονικές χώρες, όπως ο Λίβανος και το Ισραήλ, αύξησαν τις επενδύσεις τους.
Σύμφωνα με την έρευνα, οι τομείς που προσελκύουν τις περισσότερες επενδύσεις περιλαμβάνουν τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, την πληροφορική και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ιδιαίτερα, η ανανεώσιμη ενέργεια είναι σε άνοδο λόγω των ευρωπαϊκών στόχων για βιωσιμότητα. Υπάρχει, επίσης, αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη δημιουργία κατασκευαστικών μονάδων στην Κύπρο, μια τάση που παρατηρείται και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες λόγω της αναζήτησης πιο κοντινών αλυσίδων εφοδιασμού.
Παρά τη μείωση των ροών, το επενδυτικό ενδιαφέρον υπάρχει. Με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας της EY για την ελκυστικότητα της Κύπρου, υπάρχει αυξανόμενη αισιοδοξία μεταξύ της επενδυτικής κοινότητας σε σχέση με τη δραστηριότητα των ΑΞΕ στην Κύπρο στο μέλλον. Περίπου το 57% των επενδυτών (έναντι 29% κατά την τελευταία μας έρευνα το 2022) σχεδιάζουν να εγκαταστήσουν ή να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους στο νησί κατά το επόμενο έτος. Αν και τα αποτελέσματα εξακολουθούν να υπολείπονται του ευρωπαϊκού μέσου όρου του 72%. Το 62% των επενδυτών αναμένει βελτίωση της ελκυστικότητας της Κύπρου τα επόμενα τρία χρόνια, σε σύγκριση με 53% το 2022 και μέσο όρο 75% στην Ευρώπη.
Η Κύπρος συνεχίζει να προσελκύει επενδυτές που ενδιαφέρονται για το παραδοσιακό φάσμα δραστηριοτήτων (όπως η εγκατάσταση λειτουργιών πωλήσεων και μάρκετινγκ και η ευρύτερη έδρα). Ωστόσο, νέες δραστηριότητες, όπως η μεταποίηση, τα εκπαιδευτικά κέντρα και η Ε&Α, αυξάνουν επίσης τη δημοτικότητά τους. Η EY σχολιάζει ότι το σημαντικό ενδιαφέρον για τη δημιουργία μεταποιητικών δραστηριοτήτων στην Κύπρο είναι μια τάση που συνάδει με την υπόλοιπη Ευρώπη και ενδεχομένως συνδέεται με αυξημένο προστατευτισμό στο παγκόσμιο εμπόριο και τις στροφή για μονάδες παραγωγής πιο κοντά στην Ευρώπη. Το 53% των επενδυτών ενδιαφέρεται για γραφεία πωλήσεων και μάρκετινγκ, ενώ το 40% για μονάδες παραγωγής.
Ως κύριοι τομείς που θα οδηγήσουν την ανάπτυξη της Κύπρου τα επόμενα χρόνια αναφέρονται οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες (17%), ο τουρισμός (16%), η ψηφιακή οικονομία (15%) και ο τομέας της υγείας (12%).
Από τα μειονεκτηματα της χώρας που θα μπορούσαν να αποτρέψουν έναν επενδυτή να έρθει στην Κύπρο, το 32% αναφέρει ότι το κόστος εργασίας είναι ο λιγότερο ελκυστικός παράγοντας για επενδύσεις στην Κύπρο, με το 40% να πιστεύει ότι η Κύπρος πρέπει να επικεντρωθεί στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και την πρόσβαση σε ταλέντο. Το 29% αναφέρει ως πρόβλημα το γραφειοκρατικό περιβάλλον.
Τι ζητούν
Το 26% των επενδυτών θεωρεί το επίπεδο τεχνολογικής υιοθέτησης ως τον σημαντικότερο παράγοντα για επενδύσεις στην Κύπρο και ακολουθούν η δύναμη της εγχώριας αγοράς (25%) και η διαθεσιμότητα εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού (25%).
Το 32% των επενδυτών θεωρεί τις γεωπολιτικές εντάσεις ως τον κύριο κίνδυνο για την ελκυστικότητα της Κύπρου τα επόμενα τρία χρόνια και έπονται τα υψηλά επιτόκια (30%) και η πολιτική αστάθεια (29%).
Τι να κάνουμε καλύτερα
Για να ενισχυθεί η ελκυστικότητα της Κύπρου ως προορισμού ΑΞΕ, η μελέτη της ΕΥ προτείνει:
- Αναβάθμιση Υποδομών: Η κυβέρνηση θα πρέπει να επικεντρωθεί στη βελτίωση των υποδομών, συμπεριλαμβανομένων των τηλεπικοινωνιών και των συγκοινωνιών, μέσω συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ).
- Εκπαίδευση και Ταλέντο: Η ανάπτυξη ενός εκπαιδευτικού συστήματος που θα παρέχει τις απαραίτητες δεξιότητες στους εργαζόμενους είναι κρίσιμη. Η συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων και επιχειρήσεων μπορεί να βοηθήσει στη γεφύρωση του χάσματος δεξιοτήτων.
- Διαφάνεια και Απλοποίηση Διαδικασιών: Η απλοποίηση των γραφειοκρατικών διαδικασιών και η ψηφιοποίηση των υπηρεσιών θα διευκολύνουν την προσέλκυση ξένων επενδυτών.
- Πράσινη Μετάβαση: Η Κύπρος πρέπει να επιταχύνει τη μετάβαση προς βιώσιμες πρακτικές και τεχνολογίες, αξιοποιώντας τη φυσική της θέση για την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Οι εννέα προτάσεις
Η έρευνα «EY Attractiveness Survey» καταλήγει σε εννέα βασικές συστάσεις πολιτικής για την ενίσχυση της ελκυστικότητας της χώρας για ξένες άμεσες επενδύσεις:
- Βελτίωση της εικόνας και της φήμης της Κύπρου στην παγκόσμια επενδυτική κοινότητα
- Δημιουργία συνεργασιών δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την υλοποίηση έργων υποδομής
- Απλοποίηση των κανονιστικών απαιτήσεων και των διοικητικών διαδικασιών
- Αξιοποίηση του ενδιαφέροντος των επενδυτών και των τάσεων που ευνοούν τη μεταποίηση
- Περαιτέρω επένδυση στη μεταρρύθμιση του ταλέντου και του εκπαιδευτικού συστήματος για την κάλυψη των αναγκών της αγοράς και την αύξηση της παραγωγικότητας του εργατικού δυναμικού
- Αύξηση της υποστήριξης προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις
- Δημιουργία ενός γόνιμου περιβάλλοντος για την περαιτέρω ενθάρρυνση και ενίσχυση της καινοτομίας και της Έρευνας & Ανάπτυξης
- Επιτάχυνση των φορολογικών μεταρρυθμίσεων και οικοδόμηση εμπιστοσύνης των επενδυτών μέσω ενός σύγχρονου, ευέλικτου και διαφανούς φορολογικού συστήματος
- Επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης για τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας
