Στην Επιτροπή Ενέργειας της Βουλής που συγκλήθηκε εκτάκτως στις 28/8/2024, έπεσε ξαφνικά η ιδέα της άρσης τής αναδυόμενης αγοράς φυσικού αερίου. Τελικά, η ιδέα αυτή δεν ήταν και τόσο ουρανοκατέβατη, ωστόσο έμεινε ολίγον… ορφανή. Ο υπουργός Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, Γιώργος Παπαναστασίου, δήλωσε στην εν λόγω συνεδρία ότι εξετάζεται το ενδεχόμενο τού ανοίγματος της αγοράς φυσικού αερίου. Τόσο ο πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ενέργειας, βουλευτής του Δημοκρατικού Συναγερμού, Κυριάκος Χατζηγιάννης, όσο και ο τέως πρόεδρος του ΔΗΣΥ, βουλευτής, Αβέρωφ Νεοφύτου, αναφέρθηκαν στο ενδεχόμενο αυτό, ώστε να μην είναι «κλειδωμένη η αγορά», όπως είπαν. Ο κ. Χατζηγιάννη έθεσε προς εξέταση και το προηγούμενο της Γερμανίας, η οποία λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία είχε ρυθμίσει με νόμο το θέμα της εσπευσμένης κατασκευής τερματικών υποδοχής υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ/LNG). Ο πρόεδρος της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας Κύπρου (ΡΑΕΚ), Ανδρέας Πουλλικκάς, αποκάλυψε πως, προ τεσσάρων μόλις ημερών, η Αρχή είχε λάβει επιστολή από το υπουργείο Ενέργειας, με την οποία της ζητούσε να διερευνηθεί «η πιθανότητα κατάργησης τής αναδυόμενης αγοράς και ποιες ρυθμιστικές αποφάσεις χρειάζονται, ώστε να μπορέσει να ρυθμιστεί μία αγορά η οποία θα έχει αρκετούς προμηθευτές φυσικού αερίου». Ο κ. Παπαναστασίου απέρριψε αιτιάσεις περί προσυνεννόησης, όπως αναφέρθηκε από τον βουλευτή του ΑΚΕΛ, Ανδρέα Πασιουρτίδη, λέγοντας ότι πρώτη φορά άκουσε αυτή την εισήγηση από κάποια μέλη της Βουλής, για την οποία εκφράζει ικανοποίηση. Ο κ. Νεοφύτου είπε ότι στα πλαίσια των δεδομένων που έχουμε, ο μόνος τρόπος για να ελευθερωθεί η αγορά είναι «να σκεφτούμε εναλλακτικές και αυτή είναι μία εναλλακτική που σκέφτηκε το υπουργείο Ενέργειας, τυχαίνει να την ακούμε από τη Βουλή και χαίρομαι». [ΚΥΠΕ, 28/8/2024].
Ότι πει ο Σύμβουλος
Κυβερνητική πηγή που ζήτησε να παραμείνει ανώνυμη, ανέφερε στον «Π» ότι «για να χαρακτηριστεί αναδυόμενη η αγορά φυσικού αερίου στην Κύπρο, χρειάστηκαν πολλές παρεκκλίσεις από ευρωπαϊκούς κανονισμούς κλπ, και ο αποχαρακτηρισμός δεν είναι εύκολος και χρειάζεται χρόνο». «Ακόμα να ληφθεί τέτοια απόφαση, βρισκόμαστε στο στάδιο της μελέτης και της καταγραφής των δυσκολιών. Εάν δεν υπάρχουν ανυπέρβλητες δυσκολίες και δεν είναι χρονοβόρα η διαδικασία, θα προχωρήσουμε διότι βλέπουμε τα οφέλη από το άνοιγμα της αγοράς – θα κινηθεί με γρήγορους ρυθμούς για εισαγωγή φυσικού αερίου. Από την άλλη, όμως, δεν θα ελέγχεται πλέον η αγορά, και μπορεί ο μεγάλος ο παίκτης, ο μεγάλος εισαγωγέας (ΑΗΚ), να πνίξει τον μικρό (PEC) - αλλά ο μικρός φαίνεται να μην ανησυχεί» πρόσθεσε η ίδια πηγή. «Το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί τώρα είναι εάν θα κρατήσει τις υποδομές η ΕΤΥΦΑ ή θα τις παραχωρήσει στον προμηθευτή με τη μέθοδο BOΤ, όπως έγινε με τα αεροδρόμια. Με την κατανάλωση που έχουμε στην Κύπρο, δεν μπορεί ο κάθε ένας προμηθευτής να έχει και τις δικές του υποδομές. Όταν ελευθερωθεί η αγορά, οι υποδομές πρέπει να είναι κοινές. Και εάν οι υποδομές παραμείνουν στην ΕΤΥΦΑ τότε το κράτος θα πρέπει να τις ολοκληρώσει (Βασιλικό), αλλιώς θα αναλάβει τις υποδομές στρατηγικός επενδυτής». Η κυβερνητική πηγή είπε, ακόμη, ότι «με αυτή τη δουλειά, δηλαδή με το τερματικό του Βασιλικού, θα ασχοληθεί ο τεχνικός σύμβουλος (project manager) που ψάχνει η ΕΤΥΦΑ για να εργοδοτήσει. Σημείωσε δε ότι «ο αγωγός που θα μεταφέρει φυσικό αέριο από τις υποδομές στην PEC, θα περάσει από κρατική γη, θα χρησιμοποιηθεί ο διάδρομος ο οποίος συμπεριλαμβάνεται στους σχεδιασμούς της ΔΕΦΑ, που είναι χρόνια στο χαρτί, για το δίκτυο μεταφοράς».
Προβληματισμοί
Ο «Π» μίλησε με τεχνοκράτη που γνωρίζει καλά τα δεδομένα της ενέργειας και της αγοράς φυσικού αερίου στην Κύπρο και το εξωτερικό -ζήτησε να παραμείνει ανώνυμος για ευνόητους λόγους- ο οποίος εκφράζει επιφυλάξεις για το κατά πόσον μπορεί να έρθει πιο νωρίς στην Κύπρο το φυσικό αέριο και να μειωθεί η τιμή του ηλεκτρισμού, εάν ανοίξει η αγορά: «Η κατάργηση της αναδυόμενης αγοράς δεν συνεπάγεται επιτάχυνση της έλευσης φυσικού αερίου (φ.α.). Η μη χρήση των δικαιωμάτων για παρέκκλιση, δεν βοηθάει περαιτέρω στην ανάπτυξη ενός ενεργειακού έργου και της εγχώριας αγοράς φ.α.. Πρακτικά η λειτουργία της αγοράς ως μη αναδυόμενη, είναι η λειτουργία της αγοράς σε ανοικτό ανταγωνισμό με τη συμμετοχή ιδιωτών. Αυτό από μόνο του δεν σημαίνει ότι θα έρθει φ.α. πιο νωρίς. Υπάρχει και το παράδειγμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης, όπου και πριν και τώρα είναι ιδιώτης ο φορέας υλοποίησης του έργου και υπήρξαν σημαντικές και κρίσιμες καθυστερήσεις, αλλά και συνεχείς απαιτήσεις για κρατική υποστήριξη και συμμετοχή. Περαιτέρω, η κατάργηση της αναδυόμενης αγοράς προ της ανάπτυξης του βασικού ‘‘σκελετού’’ των απαιτούμενων βασικών υποδομών, θα δημιουργήσει ένα περιβάλλον όπου ο κάθε ιδιώτης φορέας υλοποίησης θα επικεντρώνεται μόνον στο τι απαιτείται για το δικό του έργο και επιχείρηση, χωρίς την ευρύτερη εικόνα της δημόσιας ωφέλειας. Η μόνη ίσως επίσπευση που μπορεί να υπάρξει είναι στις διαγωνιστικές διαδικασίες, όπου είναι διαφορετικό ένας δημόσιος φορέας να υλοποιεί έργο που εμπίπτει στην Ευρωπαϊκή Οδηγία και τη νομοθεσία για τις δημόσιες συμβάσεις, από έναν ιδιωτικό φορέα που συμπράττει και συμβάλλεται με βάση τα δικά του εσωτερικά κριτήρια και επιλογές (χωρίς διαδικασίες και προσβολές αποφάσεων, όπως αναθεωρητική αρχή κτλ.)».
Γερμανικό μοντέλο
Μπορεί να εφαρμοστεί στην Κύπρο το γερμανικό μοντέλο; Δηλαδή, εσπευσμένη κατασκευή τερματικών υποδοχής υγροποιημένου φυσικού αερίου;
Αρχικά θα πρέπει να αναφερθεί ότι η αγορά φ.α. της Γερμανίας είναι από τις μεγαλύτερες, αρχαιότερες και πιο ώριμες που υπάρχουν στην Ευρώπη και στον κόσμο. Υπάρχουν ανεπτυγμένα και λειτουργικά πολλαπλά δίκτυα μεταφοράς, δίκτυα διανομής με πολλαπλούς διαχειριστές και χρήστες. Επιπλέον, η Γερμανία είναι μια από τις τεχνολογικά πιο εξελιγμένες χώρες με τις επιστήμες της μηχανικής και των κατασκευών να πρωτοστατούν διεθνώς εδώ και πέραν των 100 χρόνων. Δεν μπορεί να συγκρίνεται η ωριμότητα και η τεχνολογική δεινότητα της Γερμανίας με το επίπεδο που βρίσκεται η Κύπρος, και δεν μπορεί να συγκρίνεται ένα έργο που βασίζεται σε ενοικίαση μιας (ή πολλών) πλωτής μονάδας επαναεριοποίησης (FSRU – Floating Storage and Regasification Unit) και η σύνδεσή της με υφιστάμενες και λειτουργικές υποδομές φ.α., με ένα έργο που για την Κύπρο είναι το μοναδικό χωρίς να υπάρχει το παραμικρό σε υποδομές και λειτουργία και αφορά κατασκευή/μετατροπή της πλωτής μονάδας και όλων των υπολοίπων στοιχείων. Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί ότι όλες οι διαδικασίες και συμβάσεις στην περίπτωση της Κύπρου, λόγω κρατικών οντοτήτων, διέπονται από τις διαδικασίες και νομοθεσία δημοσίων συμβάσεων, ενώ στη Γερμανία οι υποδομές για τα τερματικά αναπτύχθηκαν κατά βάση από ιδιωτικούς φορείς.
LNG, συμπιεσμένο, μέσω αγωγών
Ποιας μορφής φυσικό αέριο συμφέρει να φέρνουν οι προμηθευτές στην Κύπρο;
Έχουν γίνει μελέτες από τη ΡΑΕΚ (από το 2016, αν δεν κάνω λάθος) όπου κατέληξαν ότι η βέλτιστη λύση είναι το ΥΦΑ/LNG. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειωθεί ότι γενικά τρεις είναι οι επιλογές, ΥΦΑ, Συμπιεσμένο φ.α. και φ.α. μέσω αγωγών. Τα βασικά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα για τις επιλογές και την Κύπρο είναι (πολύ συνοπτικά):
Φυσικό αέριο μέσω αγωγών: Συμφέρει όταν υπάρχει πηγή τροφοδοσίας ή κοιτάσματα, δεν είναι μακριά από την κατανάλωση και υπάρχει μεγάλη ζήτηση. Η περίπτωση της Κύπρου, με τα γειτονικά και δικά της κοιτάσματα δεν είναι απλή, καθώς λόγω της ύπαρξης των κοιτασμάτων σε πολύ βαθιά νερά το κόστος πολλαπλασιάζεται σε σχέση με τους χερσαίους αγωγούς. Ακόμα, θα πρέπει να αναφερθεί κάτι που είναι ενδεχομένως και το πιο σημαντικό θέμα που σχετίζεται με κάθε κοίτασμα. Δεν μπορεί να αναπτυχθεί ένα κοίτασμα και να προχωρήσει στην παραγωγή, αν δεν εξασφαλισθούν οι πωλήσεις των σχετικών ποσοτήτων της παραγωγής (αν όχι όλες, σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό). Η αγορά φ.α. της Κύπρου και η ζήτησή μας είναι πολύ μικρές και δεν μπορεί να υποστηρίξουν ανάπτυξη κοιτάσματος από μόνες τους. Θα πρέπει να συνδυαστεί με άλλες πωλήσεις/συμβόλαια, για να μπορεί να καταστεί ένα πλάνο ανάπτυξης βιώσιμο. Για το λόγο αυτό υπάρχουν δυσκολίες στην ανάπτυξη αγωγών προς Κύπρο.
Συμπιεσμένο φυσικό αέριο: Είναι κάτι που προτάθηκε στο παρελθόν, και δόθηκε η ευκαιρία σε αυτούς που πίεζαν και έλεγαν ότι είναι η ιδανική λύση να συμμετέχουν σε διαγωνισμό, αλλά ποτέ δεν το έκαναν και δεν υπέβαλαν την όποια δεσμευτική πρόταση. Περαιτέρω, θα πρέπει να τονίσουμε ότι το συμπιεσμένο φ.α. είναι κάτι με πολύ υψηλή επικινδυνότητα, καθότι μιλάμε για πιέσεις φ.α. πολλαπλάσιες από τις τυπικές μέγιστες πιέσεις αγωγών. Επίσης, δεν είναι δοκιμασμένη τεχνολογία με δυνατότητα άμεσης εφαρμογής χωρίς ρίσκα, αφού δεν θα υπάρχουν επαρκή μεταφορικά μέσα του συμπιεσμένου φ.α. και συνεπώς θα υπάρχουν ρίσκα και σοβαρές συνέπειες στην εφοδιαστική αλυσίδα.
Υγροποιημένο φυσικό αέριο (ΥΦΑ/LNG): Έχει αυξημένο κόστος παραγωγής και μεταφοράς, αλλά σε πολύ μεγάλες αποστάσεις και υπερπόντιες διασυνδέσεις συμφέρει. Είναι δοκιμασμένη τεχνολογία και εφαρμόζεται σε δεκάδες χώρες (με χερσαία ή πλωτά τερματικά). Προσφέρει μεγαλύτερη ευελιξία στην προμήθεια (πολλοί προμηθευτές με μεγάλο ανταγωνισμό) και οι υποδομές (ειδικά αν είναι πλωτές) ίσως έχουν αξία για μετέπειτα χρήση και/ή ενοικίασή τους σε άλλα έργα.
Βασιλικό και άλλες υποδομές
Εάν υπάρχει καθυστέρηση στην ολοκλήρωση των υποδομών (στο Βασιλικό) για την έλευση στο νησί φυσικού αερίου, μπορούν να χρησιμοποιηθούν γειτονικές ιδιωτικές υποδομές που είναι έτοιμες;
Δεν υπάρχουν γειτονικές υποδομές στην Κύπρο που έχουν σχεδιαστεί και αδειοδοτηθεί για εισαγωγή ΥΦΑ/LNG (υγροποιημένο φυσικό αέριο). Ακόμη και η υφιστάμενη γειτονική προβλήτα θα χρειαστεί περαιτέρω σχεδιασμό για προσθήκες, επεκτάσεις και μετατροπές που θα απαιτούν και νέες αδειοδοτήσεις. Όλες αυτές οι διαδικασίες είναι χρονοβόρες και θα έχουν σοβαρή επίπτωση στο χρονοδιάγραμμα έλευσης φ.α.. Επιπλέον, θα πρέπει να σημειωθεί ότι με την ήδη σημαντική πρόοδο επί των μέχρι τώρα υλοποιημένων/κατασκευασμένων έργων και όλο το σχετικό κόστος που έχει ήδη επωμιστεί η Δημοκρατία, η επιλογή άλλων υποδομών που θα έχουν επιπρόσθετο κόστος (κατασκευής και/ή ενοικίασης) θα επιφέρουν σημαντικές προκλήσεις βιωσιμότητας. Δεν θα πρέπει το πολύ υψηλό κόστος αγοράς δικαιωμάτων εκπομπής ανθρακικών αερίων (€250-300 εκατ./έτος, μόνον για ηλεκτροπαραγωγή) να αποτελέσει αιτιολόγηση αλόγιστων σπαταλών για κατασκευές ή εξυπηρέτηση ιδιωτικών συμφερόντων σε βάρος του δημοσίου συμφέροντος.
Μονοπώλια – Ολιγοπώλια
Τι σημαίνει για την Κύπρο «άνοιγμα της αγοράς φυσικού αερίου»; Ποιοι επηρεάζονται;
Το άνοιγμα της αγοράς για την Κύπρο επηρεάζει και τους δύο πυλώνες της εγχώριας αγοράς, αφενός την ανάπτυξη των υποδομών και αφετέρου την προμήθεια του φ.α..
Υποδομές: Το άνοιγμα της αγοράς αν συνδυαστεί με άρση του μονοπωλίου για τη λειτουργία των υποδομών πριν την κατασκευή των βασικών υποδομών, ενδεχομένως να είναι κρίσιμο για τη δυνατότητα ανάπτυξης της αγοράς φ.α. γενικά. Κάθε καταναλωτής θα αναπτύσσει τις υποδομές που χρειάζεται και μόνον. Δεν θα μπορεί εύκολα να βάλει κάποια οντότητα πλάτη για να αναπτυχθεί η βασική ραχοκοκαλιά του δικτύου, που θα μπορεί να καλύψει απρόσκοπτα και με ίσους όρους όλους που θα ενδιαφερθούν. Θα είναι μια πρόκληση για τον εκάστοτε ρυθμιστή (ΡΑΕΚ) να βρει τον τρόπο να αναπτυχθούν οι υποδομές εύκολα. Οι υποδομές συνήθως, μετά την ανάπτυξή τους, ακόμα και στην ανοικτή αγορά θα αποτελούν φυσικό μονοπώλιο καθότι δεν θα μπορεί/σηκώνει το σύστημα πολλαπλές τιμολογήσεις/ταρίφες για παρόμοιες υποδομές που θα επιβαρύνουν την τελική τιμή.
Προμήθεια: Ο ενεργειακός τομέας της Κύπρου έχει πολλές ιδιαιτερότητες που επηρεάζουν σοβαρά τόσο τη λειτουργία της αγοράς ηλεκτρισμού, όσο και τη μελλοντική αγορά φ.α.. Υπάρχει ισχυρή εποχικότητα στη ζήτηση με σημαντικές διακυμάνσεις των μεγίστων του καλοκαιριού και χειμώνα σε σύγκριση με τις άλλες εποχές χαμηλής ζήτησης. Δεν υπάρχουν μεγάλα συστήματα αποθήκευσης ενέργειας, δεν υπάρχουν διασυνδέσεις ενεργειακές (ηλεκτρισμού/καλώδια, αγωγών φ.α. κτλ.) και αυτό δημιουργεί ανάγκη αυτόνομης λειτουργίας που θα μπορεί να καλύψει επακριβώς τις ανάγκες της δυναμικής ζήτησης ανά πάσα στιγμή. Αυτοί είναι κάποιοι από τους βασικούς παράγοντες που απορρίπτεται και μεγάλη ποσότητας ενέργειας από ΑΠΕ. Ο αποχαρακτηρισμός της αγοράς από αναδυόμενη, στην πράξη σημαίνει ότι μπορεί ο οποιοσδήποτε να εισάγει και να προμηθεύσει την αγορά με φ.α., νοουμένου ότι πληροί τις καθορισμένες προϋποθέσεις.
Είναι βιώσιμο το εγχείρημα;
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ζήτηση φυσικού αερίου στην Κύπρο και το μέγεθος και δυναμική της εγχώριας αγοράς είναι γενικά μικρά, ένας ενδεχόμενος περαιτέρω κατακερματισμός τους θα έχει σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις στην τιμολόγηση του φ.α. και στην ευελιξία της προμήθειας, κάτι που θα κάνει ακόμη πιο δύσκολη τη βιωσιμότητα του εγχειρήματος. Περαιτέρω, οι διάφορες αβεβαιότητες που υπάρχουν στη ζήτηση αερίου από την ηλεκτροπαραγωγή από άλλους παράγοντες (ηλεκτρική διασύνδεση που το πιο πιθανό θα είναι εισαγωγική, περαιτέρω διείσδυση ΑΠΕ, εγκατάσταση μεγάλων συστημάτων αποθήκευσης, κτλ.) θα έχουν σημαντική επίπτωση στο μέγεθος των ελάχιστων και δεσμευτικών ποσοτήτων και ενδεχόμενη ανάγκη ποσοστιαίας ευελιξίας επί των ελάχιστων ποσοτήτων. Όλα αυτά είναι παράγοντες που επηρεάζουν την τιμολόγηση του φ.α. και οι πολλαπλές εισαγωγές και πολλαπλά συμβόλαια προμήθειας θα κάνουν ακόμη χειρότερη την επίπτωση στην τιμή. Σε αντίθεση, ομαδοποίηση ζήτησης και προμήθειας έχει πολλαπλά οφέλη, αλλά και προκλήσεις να καλυφθούν οι ανάγκες των πολλών καταναλωτών. Σημειώνεται ότι οι παρεκκλίσεις δεν δίνονται ελαφρά τη καρδία από την ΕΕ. Δίνονται μόνον όταν υπάρχει πραγματική ανάγκη και για ένα περιορισμένο διάστημα (στην προκειμένη περίπτωση έως 10 χρόνια) για να μπορεί να αναπτυχθεί η αγορά απρόσκοπτα και να υπάρχει εξασφάλιση σημαντικής απόσβεσης της επένδυσης σε ένα ελεγχόμενο και προστατευμένο περιβάλλον, χωρίς τον κίνδυνο εκμετάλλευσης τής ελεύθερης ανταγωνιστικής αγοράς. Το να απωλέσουμε τα δικαιώματα σε παρέκκλιση που πηγάζουν από τις ευρωπαϊκές οδηγίες, λόγω αδυναμιών και λαθών, θα είναι είδος περαιτέρω αυτοτιμωρίας και θα δώσει τη δυνατότητα εκμετάλλευσης από συγκεκριμένες οντότητες που δραστηριοποιούνται ήδη ή θα δραστηριοποιηθούν στην αγορά ενέργειας. Αξίζει να σημειωθεί ότι όλες (ή σχεδόν όλες) οι ευρωπαϊκές χώρες είχαν μια μονοπωλιακή και προστατευμένη λειτουργία κατά τα πρώτα βήματα ανάπτυξής τους.
Νόμος αγοράς
Πόσους προμηθευτές φ.α. μπορεί να αντέξει η κυπριακή αγορά; Θα μπορέσει να λειτουργήσει υγιής ανταγωνισμός;
Μετά την ανάπτυξη των αρχικών αναγκαίων υποδομών και απόσβεση του βασικού τους κόστους, ίσως θα μπορεί να υπάρξουν πέραν του ενός (πολύ δύσκολο πέραν των δύο), αλλά υπάρχει η εκτίμηση ότι θα αναγκαστούν να κάνουν κάτι από κοινό με σκοπό το κοινό όφελος ή θα το κάνει κάποιος προμηθευτής ΥΦΑ/LNG γι αυτούς. Το άνοιγμα θα είναι ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα και ίσως θα έχει επίπτωση στις τιμές προς τα πάνω. Ο γενικός νόμος της αγοράς καθορίζει ότι ο ανταγωνισμός ωφελεί μεγάλες αγορές και ζήτηση, κάτι που ισχύει και για το φ.α..
Η ΑΗΚ θα επηρεαστεί;
Η ΑΗΚ, ιδανικά, θα ήθελε να έχει η ίδια τη δυνατότητα προμήθειας των αναγκών της σε φ.α., αλλά εδώ δεν θα πρέπει να αγνοείται ότι ακόμα και στις απαιτήσεις της τρόικας (τότε…) ήταν ξεκάθαρο ότι θα έπρεπε να υπάρχει διαχωρισμός της Αγοράς Ηλεκτρισμού και Αγοράς Φυσικού Αερίου. Με βάση τα σημερινά δεδομένα στην Αγορά Ηλεκτρισμού, έλευση φ.α. συνεπάγεται ουσιαστικό άνοιγμα και της Αγοράς Ηλεκτρισμού. Αυτό θα οδηγήσει σε διείσδυση άλλων ηλεκτροπαραγωγών στο ισοζύγιο και σε απώλεια ενός μεριδίου της αγοράς από την ΑΗΚ (χωρίς να σημαίνει ότι θα παύσει να έχει δεσπόζουσα και κραταιά θέση).
Προσφορά και ζήτηση
Πόσο θα κοστίζει ένα ενοικιαζόμενο πλοίο μεταφοράς φυσικού αερίου;
Η εκτίμηση των 80.000 ευρώ την ημέρα είναι μάλλον προς το χαμηλό μέρος του πραγματικού εύρους που υπάρχει στην αγορά ΥΦΑ/LNG σήμερα. Εκείνο που είναι ξεκάθαρο είναι ότι αυτές οι τιμές είναι δυναμικές και επηρεάζονται από τη ζήτηση κατά τη συγκεκριμένη εποχή και χρονικό σημείο, που λαμβάνει υπόψη τον αριθμό των διαθέσιμων μονάδων, το είδος τους και τη διάρκεια τής χρήσης. Το κόστος αυτό μπορεί να είναι και διπλάσιο (ή και παραπάνω) κατά τα διαστήματα που η αγορά δεν έχει μεγάλη διαθεσιμότητα. Το κόστος αυτό αναμένεται να αποτελεί μέρος της τιμολόγησης του Διαχειριστή Εγκαταστάσεων Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (ΔΕΥΦΑ). Εάν τώρα, αυτό το κόστος θα είναι περαιτέρω από το τι έχει ήδη δαπανηθεί για τον «Προμηθέα» και το τερματικό γενικότερα, τότε θα είναι μεγάλη η τιμολογιακή επίπτωση. Αν ληφθεί υπόψη ότι οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα έχουν κόστος αγοράς δικαιωμάτων 250-300 ευρώ ανά έτος και ότι η έλευση φ.α. θα τα μειώσει κατά τουλάχιστον έναν τρίτο, τότε υπάρχει εξοικονόμηση για ένα σημαντικό ποσό κάθε χρόνο. Όμως, δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να γίνονται σπατάλες και να επιβαρύνεται αλόγιστα ο καταναλωτής. Στην παρούσα φάση υπάρχει εκτίμηση ότι η ηλεκτροπαραγωγή με φ.α. θα είναι φθηνότερη απ’ ότι με υγρά καύσιμα, αλλά αυτό εξαρτάται από την τιμή που θα έχει το συμβόλαιο προμήθειας ΥΦΑ. Η αγορά ΥΦΑ είναι πολύ δυναμική και πολυπαραγοντικά επηρεαζόμενη. Σημειώνεται ότι οι αυξομειώσεις και μεταβολές στις τιμές αερίου κατά την τελευταία δεκαετία είναι πολλαπλάσιες (ανά μονάδα ενέργειας) από το τι επίπτωση θα έχει το κόστος της διατίμησης/ταρίφας για τις υποδομές. Αυτό καταδεικνύει και το πόσο κρίσιμο είναι να υπάρχει ορθή στρατηγική στην προμήθεια ΥΦΑ και το πόσο θα ζημιωθεί, εάν τελικά υπάρξει άνοιγμα και κατακερματισμός της ζήτησης.
Γιατί δεν υπάρχει δίκτυο αγωγών στην Κύπρο για να μεταφέρει το φ.α. στην βιομηχανία και στα σπίτια, όταν αυτό έρθει στο νησί;
Η ανάπτυξη τού δικτύου έχει ταλαιπωρηθεί από τη διαχείριση των διαδικασιών για την επιλογή συμβούλων για σχεδιασμό και ανάπτυξη. Είναι ο μόνος διαγωνισμός της ΔΕΦΑ που προσβλήθηκε επιτυχώς από συμμετέχοντες (δυο φορές στην Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών και μία στο Διοικητικό Δικαστήριο όπου ακόμα εκκρεμεί το αποτέλεσμα). Αυτό συνεπάγεται μεγάλη αβεβαιότητα στο πως θα αναπτυχθεί το δίκτυο και πότε. Θα πρέπει να σημειωθεί, όμως, ότι δεν αναμένεται να υπάρχει σοβαρή (σε ποσότητες) διείσδυση και χρήση φ.α. σε άλλους τομείς, πέραν της ηλεκτροπαραγωγής. Αυτό γιατί στην παρούσα φάση δεν υπάρχουν μεγάλες βιομηχανίες με θερμικές διεργασίες που θα μπορούσαν να μεταβούν σε χρήση φ.α. από το άλλο καύσιμό τους. Ίσως φτηνό φ.α. να δώσει τη δυνατότητα σε νέες βιομηχανίες και νέους τομείς της οικονομίας να αναπτυχθούν. Δίκτυο διανομής φ.α. (δίκτυα πόλης) πολύ δύσκολα θα μπορούν να αναπτυχθούν στην Κύπρο, αν ληφθεί υπόψη η πυκνότητα κατοίκησης και οι χαμηλές ανάγκες σε θέρμανση κτλ. Περαιτέρω νέες τεχνολογίες θέρμανσης πιο ενεργιακά αποδοτικές (αντλίες θερμότητας κτλ.) θα είναι πιο ανταγωνιστικές από σχεδόν όλες τις άλλες επιλογές (ειδικά με χρήση φτηνού ρεύματος από ΦΑ και ΑΠΕ).
_____________________
Υπέρ της ελεύθερης αγοράς φ.α. ο πρόεδρος του ΣΑΗ και CEO Cyfield/PEC
Χρυσοχός: «30% πιο φθηνό το ρεύμα»
Υπέρ του ανοίγματος της αγοράς φυσικού αερίου τάσσεται ο Σύνδεσμος Αγοράς Ηλεκτρισμού (ΣΑΗ). Στον «Π» μίλησε ο πρόεδρος του ΣΑΗ, Γιώργος Χρυσοχός, ο οποίος είναι CEO της Cyfield και διευθύνων Σύμβουλος της Power Energy Cyprus (PEC), του πρώτου ιδιωτικού ηλεκτροπαραγωγού σταθμού στην Κύπρο, ο οποίος είναι έτοιμος και αναμένει την έλευση του φυσικού αερίου στο νησί για να λειτουργήσει. Ερωτηθείς πόσο πιο νωρίς μπορεί να έρθει το φυσικό αέριο στην Κύπρο, εάν καταργηθεί η αναδυόμενη αγορά του, ο κ. Χρυσοχός απάντησε ότι μια τέτοια εξέλιξη έχει δυο πτυχές: «Η μία είναι να απελευθερωθεί μόνο η εισαγωγή και προμήθεια αερίου, χρησιμοποιώντας τις υποδομές της ΕΤΥΦΑ που θα συνεχίσουν να είναι υπό την ιδιοκτησία και διαχείριση της ΕΤΥΦΑ και θα χρεώνεται ο εισαγωγέας και προμηθευτής ένα τέλος αποϋγροποίησης και φύλαξης του φυσικού αερίου. Αυτός είναι ο πιο εύκολος και γρήγορος τρόπος, με το όφελος του να είναι ότι θα τρέχουν παράλληλα οι κατασκευαστικές εργασίες ολοκλήρωσης των υποδομών και εισαγωγής του ρυθμιστικού πλαισίου. Ο δεύτερος τρόπος είναι η ολική παραχώρηση των υποδομών, όπως έγινε με τα αεροδρόμια και τα λιμάνια, δηλαδή ο εισαγωγέας θα έχει και έλεγχο των υποδομών πληρώνοντας ένα τέλος κάθε χρόνο στο κράτος. Σε αυτή την περίπτωση, οι ημιτελείς εργασίες θα ολοκληρωθούν από τον ιδιώτη. Αν και μακροπρόθεσμα αυτή η λύση είναι καλύτερη, θα υπάρξει καθυστέρηση έως και ενός έτους λόγω του ότι θα πρέπει να τελειοποιηθεί το ρυθμιστικό πλαίσιο πριν την έναρξη των εργασιών. Με την πρώτη λύση θα μπορέσουμε να έχουμε φυσικό αέριο σε 18 μήνες το αργότερο».
Fast track
Μπορεί να εφαρμοστεί στην Κύπρο το γερμανικό μοντέλο; Δηλαδή, εσπευσμένη κατασκευή τερματικών υποδοχής υγροποιημένου φυσικού αερίου;
Στην Γερμανία είχε ψηφιστεί ένας νόμος τύπου fast track κατασκευών, των τερματικών όπου δεν χρειαζόταν η χρονοβόρα διαδικασία αδειοδότηση. Το κάθε τερματικό παραδόθηκε σε μια εταιρεία LNG, το οποίο θα το χρησιμοποιούσαν για εισαγωγή στην χώρα. Στην δική μας περίπτωση οι υποδομές είναι πλήρως δανειοδοτημένες και η κατασκευή ημιτελής. Άρα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε κάποιες πτυχές από το γερμανικό μοντέλο, κυρίως σημεία που αφορούν στην προμήθεια, δηλαδή να επιτραπεί σε εταιρείες LNG να φέρουν το δικό τους πλοίο και να μας προμηθεύουν με φυσικό αέριο, σε περίπτωση που δεν μπορούμε να φέρουμε τον «Προμηθέα».
Plan B
Εάν υπάρχει καθυστέρηση στην ολοκλήρωση των υποδομών (στο Βασιλικό) για την έλευση στο νησί φυσικού αερίου, μπορούν να χρησιμοποιηθούν γειτονικές ιδιωτικές υποδομές που είναι έτοιμες;
Ναι, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν άλλες προβλήτες στην περιοχή αλλά θα πρέπει η διαδικασία να ξεκινήσει από την αρχή, δηλαδή αδειοδότηση, τοποθέτηση σωλήνων και αλλαγής ρυθμιστικού πλαισίου. Αυτό θα μπορούσε να είναι ένα Plan B σε περίπτωση που η ΔΕΦΑ αδυνατεί είτε να ολοκληρώσει τις εργασίες ή να φέρει τον «Προμηθέα» εντός των επόμενων 18 μηνών.
Ποιας μορφής φυσικό αέριο συμφέρει να φέρνουν οι προμηθευτές στην Κύπρο;
Σήμερα, η πιο γρήγορη και άμεση μορφή φυσικού αερίου που μπορούμε να εισάγουμε είναι υγροποιημένο (LNG) λόγω του ότι έχουν ήδη προχωρήσει οι κατασκευές του τερματικού - επιπρόσθετα ο «Προμηθέας» έχει εξοφληθεί και ολοκληρωθεί πλήρως. Άρα, καμία άλλη διαδικασία δεν μπορεί να είναι γρηγορότερη από αυτή. Παρόλ’ αυτά, μακροπρόθεσμα η εισαγωγή φυσικού αερίου με σωλήνα από το Karish ή το Leviantham του Ισραήλ θα είναι σίγουρα πιο φτηνό, ως ήταν και η πρόταση της Energean το 2019.
Μόνον για ΑΗΚ & PEC
Εάν έρθει φ.α. στην Κύπρο, υπάρχουν υποδομές/δίκτυο/χερσαίοι αγωγοί που να διακλαδώνονται σε όλες τις ελεύθερες περιοχές του νησιού, ώστε να μπορεί να μεταφερθεί στους διάφορους καταναλωτές/αγοραστές;
Σε πρώτη φάση η έλευση φυσικού αερίου θα γίνει για σκοπούς ηλεκτροπαραγωγής μόνον στους σταθμούς της περιοχής Βασιλικού. Οι υποδομές για την μεταφορά στους σταθμούς είναι μικρές και μπορούν να κατασκευαστούν από τους ηλεκτροπαραγωγούς εντός λίγων μηνών, άρα δεν είναι εμπόδιο. Όσον αφορά το 10ετες πλάνο ανάπτυξης της ΔΕΦΑ για προμήθεια αερίου και σε άλλες βιομηχανικές εγκαταστάσεις και μετέπειτα σε οικιακές, το κόστος και ο χρόνος που χρειάζεται να ολοκληρωθούν δεν είναι απαγορευτικά, όπως και έχουμε πράξει τα τελευταία 20 χρόνια με το αποχετευτικό σύστημα σε όλη την Κύπρο. Το όφελος της χρήσης αερίου στην βιομηχανία και στην θέρμανση είναι πολύ μεγαλύτερο του κόστους των υποδομών.
Ανταγωνισμός;
Πόσους προμηθευτές φ.α. μπορεί να αντέξει η κυπριακή αγορά; Θα μπορέσει να λειτουργήσει υγιής ανταγωνισμός;
Όπως και στην Ελλάδα, οι προμηθευτές φυσικού αερίου θα είναι πολύ λίγοι και συνήθως είναι οι ίδιοι που παράγουν ηλεκτρισμό, καθώς έχουν πλεονέκτημα στην τιμή λόγω αγοράς μεγάλων ποσοτήτων για την ηλεκτροπαραγωγή. Άρα προβλέπουμε, δύο ή μέγιστο τρεις προμηθευτές. Το ίδιο ισχύει και στην εισαγωγή του αερίου, όπου αν δεν εμπλακούν μεγάλοι διεθνείς οίκοι του τομέα, τότε το πιο πιθανό οι μόνοι εισαγωγείς να είναι οι ηλεκτροπαραγωγοί.
Άμα κατακερματιστεί η αγορά και φέρνει ο κάθε προμηθευτής το δικό του φ.α., δεν θα χαθεί το πλεονέκτημα της καλύτερης τιμής από μεγαλύτερη ποσότητα φυσικού αερίου;
Μια ανοιχτή αγορά φυσικού αερίου θα μειώσει τις τιμές λόγω ανταγωνισμού, όπως όλες οι υπόλοιπες βιομηχανίες του κόσμου. Πουθενά δεν κατάφεραν τα μονοπώλια να μειώσουν το κόστος. Στην ελεύθερη αγορά, μπορούν να αξιοποιηθούν ευελιξίες όπως για παράδειγμα η αγορά spot φορτίων, σύναψη μακροχρόνιων συμβολαίων, συνεργασία στην αγορά με άλλους εισαγωγείς (όπως οι πετρελαϊκές εταιρείες στην Κύπρο) - τακτικές που δύσκολα μπορεί να ακολουθήσει ένα κρατικό ρυθμιζόμενο μονοπώλιο. Όσον αφορά στις ποσότητες, είναι μύθος ότι θα τις αγοράζουμε πιο ακριβά καθώς όταν δούμε την παρόμοια αγορά των πετρελαίων, η Κύπρος προμηθεύεται ακριβώς στην ίδια τιμή που αγοράζει και η Ελλάδα.
Μείωση τιμής
Πώς θα μειωθεί η τιμή του ηλεκτρισμού εάν αποχαρακτηριστεί η αγορά φ.α., δηλαδή παύσει να είναι αναδυόμενη; Αφού στην τιμή θα προστεθούν τα κόστη των υποδομών, της ενοικίασης πλοίου κλπ που είναι πολλά εκατομμύρια.
Το όφελος στην οικονομία από την έλευση φυσικού αερίου θα είναι 300-400 εκατομμύρια, καθώς το ρεύμα θα γίνει πιο φθηνό κατά 30% τουλάχιστον. Αυτό οφείλεται σε τρεις λόγους: Το αέριο (α) είναι πολύ πιο φτηνό καύσιμο από το πετρέλαιο ή το μαζούτ, (β) είναι πολύ πιο παραγωγικό άρα θα μειώσει σημαντικά τους ρύπους, και (γ) θα ανοίξει την ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού. Με τέτοιο τεράστιο όφελος, ότι κόστος και να έχουν οι υποδομές, σίγουρα είναι σημαντικά μικρότερο. Ακόμα κι αν δεν καταφέρει η ΔΕΦΑ να φέρει τον «Προμηθέα», η ενοικίαση πλοίου, που θα μας κοστίζει 30-40 εκατομμύρια τον χρόνο, είναι πολύ μικρό σε σχέση με τα οφέλη.
