Το ιδιωτικό χρέος στην Κύπρο έχει μειωθεί αισθητά από το υψηλό επίπεδο που είχε ανέλθει στον απόηχο της τραπεζικής κρίσης του 2014. Η μείωση είναι αποτέλεσμα της εξυγίανσης των δανειακών βαρών επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Τραπεζικός τομέας και εταιρείες διαχείρισης δανείων με τις λύσεις που παρέχουν επιτρέπουν στον ιδιωτικό τομέα να αποπληρώσει τις υποχρεώσεις τους. Ωστόσο, το επίπεδο των μη εξυπηρετούμενων δανείων παραμένει υψηλό, γεγονός που επισημαίνεται από οίκους αξιολόγησης, το ΔΝΤ, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και σε εθνικό επίπεδο από την Κεντρική Τράπεζα. Όλοι ζητούν να αφεθεί να λειτουργήσει χωρίς νέες αλλαγές το πλαίσιο για τις εκποιήσεις.
Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύει το ΔΝΤ, οι συνδυασμένες υποχρεώσεις των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων έχουν μειωθεί από πάνω από 460% του ΑΕΠ το 2014 σε κάτω από 275% το 2023. Τα παλαιά μη εξυπηρετούμενα δάνεια, αν και εξακολουθούν να είναι υψηλά, έχουν επίσης μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Τα περισσότερα κατέχονται πλέον εκτός του τραπεζικού τομέα σε εταιρείες απόκτησης πιστώσεων (CAC), αλλά ορισμένες μικρές τράπεζες εξακολουθούν να κατέχουν μεγάλα αποθέματα, γεγονός που εμποδίζει τις επιδόσεις.
Αντίκτυπος στις τράπεζες
Η μείωση του ιδιωτικού χρέους έχει αντίκτυπο και στον τραπεζικό τομέα. Ο περιορισμός των «κόκκινων» δανείων δημιουργεί ευκαιρίες νέων χρηματοδοτήσεων προς τον ιδιωτικό τομέα, με την πιστωτική επέκταση να δίνει ώθηση στην ανάπτυξη.
Ο τραπεζικός τομέας διαθέτει πλέον σημαντικά κεφαλαιακά αποθέματα και αποθέματα ρευστότητας, τα οποία επιτρέπουν την άνετη χρηματοδότηση νοικοκυριών και επιχειρήσεων που έχουν τη δυνατότητα να ανταποκριθούν στην ανάληψη δανειακών υποχρεώσεων.
Το ΔΝΤ σημειώνει ότι παρά τις σφιχτές χρηματοπιστωτικές συνθήκες, οι κίνδυνοι φαίνεται να έχουν μειωθεί και ζητεί συνεχή παρακολούθηση των δανειοληπτών.
«Η ισχυρή ανάπτυξη και οι εύρωστες αγορές εργασίας και κατοικίας έχουν στηρίξει την ποιότητα του ενεργητικού (των τραπεζών). Ωστόσο, η αναθέρμανση των επαναδιαπραγματεύσεων δανείων απαιτεί στενή παρακολούθηση. Η αύξηση του θετικά ουδέτερου αντικυκλικού κεφαλαιακού αποθέματος ασφαλείας (CCyB) είναι ευπρόσδεκτη. Αλλά η επαγρύπνηση για τους κινδύνους από ακίνητα θα πρέπει συνεχιστεί, δεδομένης της συστημικής σημασίας των ακινήτων στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Το τροποποιημένο πλαίσιο αναγκαστικής εκτέλεσης (εκποιήσεις) θα πρέπει να επιταχύνει την εξυγίανση του χρέους και θα πρέπει να αφεθεί να λειτουργήσει χωρίς περαιτέρω αλλαγές», τονίζει το Ταμείο στην τελευταία του έκθεση για την Κύπρο.
Σε ό,τι αφορά τις εκποιήσεις το Ταμείο επαναλαμβάνει ότι «ένα αποτελεσματικό πλαίσιο αναγκαστικής εκτέλεσης είναι θεμελιώδους σημασίας για την επίλυση των παλαιών μη εξυπηρετούμενων δανείων. Το πλαίσιο, το οποίο θα πρέπει να αφεθεί να λειτουργήσει και να μην τροποποιηθεί περαιτέρω, θα επιταχύνει τη μείωση των παλαιών μη εξυπηρετούμενων δανείων, ιδίως εάν ο ενισχυμένος ρόλος του χρηματοοικονομικού διαμεσολαβητή τεθεί σε λειτουργία αποτελεσματικά».
Το ΔΝΤ σημειώνει ότι ενώ τα υψηλότερα επιτόκια αυξάνουν τους κινδύνους για την ποιότητα των περιουσιακών στοιχείων, η ισχυρή ανάπτυξη, η αύξηση των πραγματικών μισθών, η μείωση της ανεργίας και η άνοδος των τιμών των ακινήτων έχουν μειώσει τον πιστωτικό κίνδυνο.
«Αν και η άνοδος των επαναδιαπραγματεύσεων δανείων θεωρείται ενδεικτική του προληπτικού πιστωτικού κόστους και της διαχείρισης του κινδύνου, θα πρέπει να παρακολουθείται στενά. Οι κίνδυνοι ρευστότητας παραμένουν χαμηλοί, καθώς τα αποθέματα ασφαλείας είναι πολύ υψηλότερα από τις κανονιστικές απαιτήσεις, η βάση χρηματοδότησης των καταθέσεων είναι καλά διαφοροποιημένη και υπάρχει περιορισμένη έκθεση στην ανατιμολόγηση των περιουσιακών στοιχείων».
Η Κεντρική Τράπεζα
Θετική για τις συνθήκες δανειοδότησης της κυπριακής οικονομίας είναι και η προσέγγιση της Κεντρικής Τράπεζας, όπως καταγράφεται στο πρόσφατο οικονομικό δελτίο.
«Το κυπριακό τραπεζικό σύστημα», αναφέρεται, «παρά τις συνεχόμενες προκλήσεις που αντιμετωπίζει, συνεχίζει να καταγράφει θετική πορεία η οποία αντικατοπτρίζεται στους κύριους εποπτικούς δείκτες. O δείκτης κεφαλαίου κοινών μετοχών κατά το τέλος του πρώτου τριμήνου του 2024, ανερχόταν στο 21,5%, σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό δείκτη που ήταν 15,9% τον Μάρτιο του 2024 ενώ ο δείκτης κάλυψης ρευστότητας βρισκόταν στο 341% τον Μάρτιο του 2024, πολύ υψηλότερα από τον ελάχιστο εποπτικό απαιτούμενο. Παράλληλα οι μη εξυπηρετούμενες χορηγήσεις (ΜΕΧ) συνεχίζουν να καταγράφουν μείωση, με το ποσοστό τους ως προς το ενοποιημένο δανειακό χαρτοφυλάκιο των τραπεζών να βρίσκεται στο 7,3% στο τέλος Μαρτίου του 2024. Επίσης, συνεπεία των αυξημένων επιτοκίων, οι τράπεζες συνεχίζουν να καταγράφουν αύξηση στην κερδοφορία τους κατά το πρώτο τρίμηνο του 2024. Σημαντικό μέρος αυτής προκύπτει από τις τοποθετήσεις της υπερβάλλουσας ρευστότητας που διαθέτουν σε καταθέσεις στην ΕΚΤ. Συγκεκριμένα, κατά τους τρεις μήνες μέχρι τις 31 Μαρτίου 2024, το κυπριακό τραπεζικό σύστημα κατέγραψε κέρδη ύψους €345 εκατ. Πάρα τις αξιοσημείωτες επιδόσεις δεν υπάρχουν περιθώρια εφησυχασμού καθώς το τραπεζικό σύστημα βρίσκεται αντιμέτωπο με αυξημένο αριθμό κινδύνων που πρέπει να τυγχάνουν και της απαραίτητης διαχείρισης. Οι γεωπολιτικές εξελίξεις, η κλιματική αλλαγή καθώς και ο σημαντικός αλλά και απρόβλεπτος τομέας της τεχνολογίας αποτελούν βασικές εποπτικές προτεραιότητες τα τελευταία χρόνια στις οποίες οι τράπεζες χρειάζεται να εγκύψουν με απώτερο στόχο τη διατήρηση της ευρωστίας, ανθεκτικότητας αλλά και ανταγωνιστικότητάς τους. Προς τούτο, βασική προϋπόθεση αποτελεί η περαιτέρω ενίσχυση της εταιρικής διακυβέρνησης».
