Η μεταρρύθμιση των πλαισίων αφερεγγυότητας και είσπραξης οφειλών σε όλη την Ευρώπη αποτέλεσε ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία για την αντιμετώπιση του προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ). Το πρόβλημα των «κόκκινων» δανείων έφτασε σε ακραία επίπεδα στην Κύπρο, αλλά δεν αφορούσε μόνο τη χώρα μας, γι' αυτό και υπήρξαν νομοθετικές πρωτοβουλίες πανευρωπαϊκά για τη διαχείριση του προβλήματος.
Η βελτίωση είναι εμφανής, αλλά οι κίνδυνοι παραμένουν. Πρόσφατη ανάλυση του οίκου Morningstar DBRS σε δείγμα 26 τραπεζών (δεν περιλαμβάνονται τράπεζες από την Κύπρο), δείχνει ότι οι τράπεζες που ανέφεραν υψηλότερους δείκτες μη εξυπηρετούμενων δανείων στο τέλος του 2023 ήταν περισσότερες από εκείνες που παρουσίασαν βελτίωση. Αν και η επιδείνωση ήταν από πολύ χαμηλή βάση, η άποψη του οίκου είναι ότι οι τράπεζες αρχίζουν να αισθάνονται κάποια πίεση στην ποιότητα του ενεργητικού. Ωστόσο, η συνολική μείωση των μη εξυπηρετούμενων ξεπέρασε την αύξηση σε ετήσια βάση, αν και ένα μεγάλο μέρος της μείωσης επιτεύχθηκε από τις τράπεζες στην Ελλάδα (συνολική μείωση κατά 932 μ.β. στο τέλος του 2023).
Στην Κύπρο το ποσοστό των ΜΕΔ στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα υποχώρησε το 2023 στο 7,9% ή €1,9 δισ. από 8,3% ή €2 δισ. στο τέλος Σεπτεμβρίου 2023. Το 7,9% είναι το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη και για τον τραπεζικό τομέα η δουλειά δεν έχει τελειώσει. Παράλληλα τα ΜΕΔ που πουλήθηκαν σε εξειδικευμένες εταιρείες παραμένουν ως βάρος στην πραγματική οικονομία. Συνεπώς απαιτείται εγρήγορση, παρακολούθηση της αγοράς και να αφεθεί να λειτουργήσει το νομοθετικό πλαίσιο.
Στα τέλη του 2017 το ποσοστό των ΜΕΔ στην Κύπρο ήταν 45,9% ή €20,58 δισ. και η θεαματική μείωση είναι αποτέλεσμα των πωλήσεων δανείων, οι οποίες επιτεύχθηκαν χάρη και στις αλλαγές στο πλαίσιο διαχείρισης των ΜΕΔ. Και πάλι δεν πρόκειται για μια κυπριακή πρωτοτυπία. Οι πωλήσεις ΜΕΔ αποτέλεσαν τον κανόνα για τη μείωση των «κόκκινων» δανείων σε όλη την Ευρώπη. Καταλύτης για τις μαζικές πωλήσεις ΜΕΔ πανευρωπαϊκά ήταν, όπως αναφέραμε, η μεταρρύθμιση των νομοθεσιών αφερεγγυότητας και αναγκαστικής εκτέλεσης (εκποιήσεις).
Στασιμότητα
Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν στασιμότητα στη μείωση των ΜΕΔ στην Ευρώπη, η οποία αποδίδεται στις πληθωριστικές πιέσεις και στην αύξηση των επιτοκίων. Σύμφωνα με την ανάλυση του Morningstar DBRS, ο δείκτης των ΜΕΔ σε ένα δείγμα 15 χωρών (Αυστρία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία, Ισπανία, Σουηδία, Νορβηγία, Πορτογαλία, Ελλάδα, Δανία, Φινλανδία, Βέλγιο, Ιρλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο) παρέμεινε σταθερός και σε κάποιες χώρες, συγκεκριμένα στη Γερμανία, παρουσίασε κάποια επιδείνωση λόγω επισφαλειών στα εμπορικά ακίνητα. Ο μέσος δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων στο δείγμα των ευρωπαϊκών τραπεζών που εξετάστηκαν ήταν 2,9% στο τέλος του 2023, ελαφρώς βελτιωμένος από το 3,1% στο τέλος του 2022. Ο δείκτης για τις ελληνικές τράπεζες μειώθηκε στο 5,7% στο τέλος του 2023, μια σημαντική βελτίωση από 8% στο τέλος του 2022. Τράπεζες σε άλλες χώρες που παραδοσιακά είχαν υψηλά ποσοστά μη εξυπηρετούμενων δανείων (Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία) συνέχισαν να μειώνουν τους δείκτες μη εξυπηρετούμενων δανείων, με τον οίκο να αναμένει ο ρυθμός μείωσης να επιβραδυνθεί ή να σταματήσει κατά το 2024.
«Ο πλήρης αντίκτυπος της αύξησης των επιτοκίων δεν έχει μεταφερθεί πλήρως στην ποιότητα του ενεργητικού των τραπεζών και η άποψή μας είναι ότι το ανθεκτικό οικονομικό περιβάλλον και τα επίπεδα ανεργίας θα πρέπει να συνεχίσουν να αποτρέπουν την κλιμάκωση των προβλημάτων ποιότητας του ενεργητικού των ευρωπαϊκών τραπεζών» σχολιάζει η Maria Rivas, Senior Vice President από την ομάδα της Morningstar DBRS Financial Institutions. «Τούτου λεχθέντος», προσθέτει, «συνεχίζουμε να αναμένουμε κάποια επιδείνωση του δείκτη μη εξυπηρετούμενων δανείων σε ορισμένες τράπεζες, ιδιαίτερα σε σχέση με ορισμένους τομείς που δέχονται πιέσεις, όπως τα εμπορικά ακίνητα και η ιδιωτική πίστη και ταυτόχρονα θεωρούμε ότι ο ρυθμός μείωσης που επιτεύχθηκε τα τελευταία χρόνια σε ορισμένες τράπεζες είναι απίθανο να διατηρηθεί το οικονομικό έτος 2024».
Αποτελεσματικό πλαίσιο
Η αναποτελεσματική εφαρμογή της νομοθεσίας και οι δικαστικές εκκρεμότητες αναφέρονται συχνά ως αιτία για τον βραδύτερο ρυθμό μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων σε ορισμένα κράτη μέλη. Έκθεση της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών σχετικά με τη συγκριτική αξιολόγηση των εθνικών πλαισίων επιβολής δανείων διαπίστωσε «σημαντική διακύμανση μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των εθνικών πρακτικών αφερεγγυότητας, όπως μετράται με βάση τα ποσοστά ανάκτησης, τον χρόνο ανάκτησης και το κόστος ανάκτησης.
Η σύσταση προς τα κράτη μέλη με βραδύτερα ποσοστά ανάκτησης (μεταξύ των οποίων και η Κύπρος) είναι να χρησιμοποιήσουν την ευκαιρία που προσφέρει ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Ανάκαμψης για την αναβάθμιση των πλαισίων αφερεγγυότητας και ανάκτησης οφειλών. Στο κυπριακό Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης υπάρχει σχετική ενότητα με στόχο την ενίσχυση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας μέσω της βελτίωσης της διαδικασίας ανάκτησης εξασφαλίσεων.
