Τετάρτη βράδυ σε γνωστό καφεστιατόριο της πρωτεύουσας, κάθομαι με την παρέα μου και λέμε τα δικά μας. Ξαφνικά βλέπω κάποια τραπέζια παρακάτω την κόρη μιας οικογενειακής φίλης, την Άννα. Χαίρομαι γιατί είχα καιρό να τη δω και πλησιάζω για να χαιρετήσω. Τότε τη βλέπω να πετά ξαφνιασμένη μέσα στην τσάντα της το ηλεκτρονικό τσιγάρο που κρατούσε πριν από μερικά δευτερόλεπτα στο χέρι. Η Άννα είναι 16 ετών και δεν ήξερα ότι καπνίζει. Ούτε οι γονείς της το ξέρουν, παρ' όλο που, από ό,τι έμαθα, καπνίζει ηλεκτρονικό τσιγάρο σχεδόν δύο χρόνια τώρα. «Κάπνισα πρώτη φορά σε ένα πάρτι. Μου το έδωσε μια φίλη να δοκιμάσω. Στην αρχή δεν μου άρεσε. Μετά το συνήθισα και άρχισε να μου αρέσει. Τώρα καπνίζω σχεδόν καθημερινά», εξομολογείται. Μου ζητά να μην αναφέρω τίποτα στους γονείς της και κάπου εκεί πάνω στην κουβέντα, μπαίνει ένα άλλο κορίτσι από την παρέα και μου λέει: «Ε, και τι πειράζει αν καπνίζουμε; Αφού ούλλοι καπνίζουν». Στο τραπέζι βρίσκονταν συνολικά άλλα 5 κορίτσια, τα οποία έδειξαν να συμφωνούν με το «ε, και τι πειράζει;». Και οι πέντε καπνίστριες είτε ηλεκτρονικό είτε vape.
«Κανένας δεν ρωτά ηλικία»
Αφού τους υποσχέθηκα ότι δεν θα πω τίποτα στους γονείς της Άννας, δέχθηκαν να μου πουν δυο κουβέντες παραπάνω για το πώς άρχισαν το κάπνισμα. Στην κουβέντα μαθαίνω ότι η μια ξεκίνησε με συμβατικό τσιγάρο πριν καν κλείσει τα 13, και τον τελευταίο χρόνο καπνίζει ηλεκτρονικό τσιγάρο. Είναι μόλις 17 ετών και ήδη καπνίζει τέσσερα χρόνια. «Ξεκίνησα να καπνίζω γιατί ήταν η διέξοδός μου από την καθημερινότητα και τα προβλήματα. Οι γονείς μου ήταν λίγο πριν χωρίσουν τότε, χρειάστηκε να μετακομίσω με τον πατέρα μου, οπότε δεν ήταν και η πιο εύκολη περίοδος», λέει. «Με το άγχος, να προσπαθείς συνέχεια να πας καλά και στο σχολείο, και στο φροντιστήριο, στις εξετάσεις, θέλεις κάτι να σε χαλαρώνει. Για εμένα αυτό κάνει το vape», αναφέρει η τρίτη της παρέας, ενώ μία εκ των υπολοίπων συμπληρώνει: «Και θέμα με το άγχος να μην έχεις, είναι της μόδας, ας πούμε το να καπνίζεις ηλεκτρονικό. Δεν θα σου πει κάποιος 'μα γιατί εν καπνίζεις' ή θα σε στήσει στον τοίχο. Σίγουρα όταν είσαι σε μια παρέα που καπνίζουν, τότε θα δοκιμάσεις και εσύ, και πολύ πιθανόν στην πορεία να αρχίσεις το κάπνισμα». Στη διάρκεια της συζήτησης τα κορίτσια λένε ότι «το vape έν' καλλύττερο που το κανονικό» γιατί «έχει ό,τι γεύση θέλεις» και επίσης «έχει και πιο λίγη νικοτίνη». Τις ρώτησα αν θεωρούν ότι είναι πιο εύκολο να αγοράσουν κάποιο εναλλακτικό προϊόν από ό,τι συμβατικό τσιγάρο και οι απαντήσεις τους σοκάρουν. «Δύο χρόνια τώρα, σε κανένα περίπτερο που πήγα για να αγοράσω δεν έτυχε να με ρωτήσουν ηλικία, ή να μου ζητήσουν ταυτότητα». «Κανένας δεν ενδιαφέρεται να ρωτήσει. Φτάνει να έχεις να πληρώσεις», «και κανονικό τσιγάρο και vape που αγοράζω τώρα, πολύ σπάνια έτυχε να μου ζητήσουν ταυτότητα. Κάποιοι ρωτούν ηλικία, τους λες 18, 19 ετών και σε πιστεύουν. Μια φορά σε ένα περίπτερο, μια μεγάλη κυρία, μόνο εκείνη αρνήθηκε να μου πουλήσει».
«Δεν είναι αθώα»
«Ο νόμος λέει ότι απαγορεύεται η πώληση καπνικών ή άλλων προϊόντων σε νέους ηλικίας κάτω των 18 ετών, διότι αυτό ελλοχεύει έναν σοβαρό κίνδυνο να δημιουργήσουμε προβλήματα υγείας μακροχρόνια, τα οποία θα ξεκινήσουν από την εφηβική ηλικία. Από ό,τι φαίνεται και από τα στοιχεία που έχουμε ενώπιόν μας, δεν τηρούν όλοι οι πωλητές τη νομοθεσία. Είναι ευθύνη του κράτους να διασφαλίζει ότι τηρείται η νομοθεσία, και αν χρειάζεται να αυστηροποιηθεί ο νόμος για να προστατεύσουμε στο τέλος της ημέρας τα παιδιά μας», ανέφερε, μιλώντας επί του θέματος ο πνευμονολόγος δρ Χάρης Αρμεύτη. Σημείωσε ότι δεν είναι απλά θέμα απαγορεύσεων και τήρησης της νομοθεσίας, αλλά είναι «σημαντικό είναι να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας και να τους περάσουμε ως νοοτροπία τον υγιεινό τρόπο ζωής». Κατά τον δρα Αρμεύτη, το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να ξεκαθαριστεί είναι ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, vaping κ.ά. δεν είναι αθώα. Πρόκειται, όπως είπε, για μια «λανθασμένη αντίληψη που έχει περάσει τα τελευταία χρόνια στην κοινωνία. Έχουμε φτάσει πλέον στο σημείο να θεωρούμε αποδεκτό το να βλέπουμε ένα νεαρό άτομο να ατμίζει, παρά να καπνίζει ένα συμβατικό τσιγάρο. Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και γενικά όλα αυτά τα σκευάσματα, όταν εισήχθησαν στην αγορά, υπήρξε μια προσέγγιση ότι βλάπτουν λιγότερο από το συμβατικό κάπνισμα», είπε, για να προσθέσει ότι αυτό είναι κάτι που η επιστημονική κοινότητα αντιμετωπίζει με κάποιο δισταγμό, καθώς «επιστημονικά για να παραδεχθείς κάτι και να το αποδεχθείς πρέπει να το τεκμηριώσεις με την έρευνα. Για να γίνει αυτό πρέπει να γίνουν μακροχρόνιες μελέτες που θα περιλαμβάνουν για 30 χρόνια καπνιστές για να δούμε τις επιπτώσεις». Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση, όμως, αν για παράδειγμα περάσουν αρκετά χρόνια, γίνουν μελέτες και όντως προκύψει ότι τα εναλλακτικά προϊόντα είναι λιγότερο βλαβερά από ό,τι το συμβατικό τσιγάρο, «αυτό δεν σημαίνει ότι θα συστήνεται το άτμισμα. Στη μόνη περίπτωση που μπορεί να γίνει μια τέτοια σύσταση είναι αν το άτομο είναι αυτό που λέμε «βαρύς» καπνιστής, ο οποίος καπνίζει δύο πακέτα τσιγάρα την ημέρα ή και περισσότερα, έχει αναπτύξει χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και αρνείται να μπει σε πρόγραμμα διακοπής καπνίσματος μετά από σύσταση ιατρού. «Εκεί μπορώ ως ιατρός, σε μια προσπάθεια μείωσης του κινδύνου, τότε, ναι, θα γίνει σύσταση προς τον ασθενή να προχωρήσει εναλλακτικά στο ηλεκτρονικό τσιγάρο. Όμως, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ενθαρρύνουμε τους νέους και να αποδεχόμαστε να ατμίζουν», ανέφερε. «Τα δεδομένα που έχουμε μπροστά μας λένε ότι δημιουργούμε νέους εθισμένους στη νικοτίνη. Άρα, έχουμε έναν νεαρό πληθυσμό που του δημιουργούμε εθισμό και τα δεδομένα λένε πως ένα μεγάλο ποσοστό αυτών των νέων που σήμερα ατμίζουν θα περάσουν στο συμβατικό τσιγάρο, ενώ ένα άλλο μεγάλο ποσοστό μπορεί να μείνει ως ατμιστές», τόνισε.
Τρομάζουν οι αριθμοί
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει σε απάντησή του σε σχετικό ερώτημα του βουλευτή του ΑΚΕΛ, Νίκου Κέττηρου, ο υπουργός Υγείας, Μιχάλης Δαμιανός, ποσοστό 14% των μαθητών ηλικίας 15-16 ετών ανέφερε χρήση συμβατικού τσιγάρου. Σε σχέση με προηγούμενες χρονιές καταγράφεται μικρή μείωση στο ποσοστό των μαθητών που επιλέγουν το συμβατικό τσιγάρο. Ο λόγος; Προτιμούν την επίσης επιβλαβή συνήθεια του ατμίσματος, με το ποσοστό των μαθητών στην Κύπρο που δοκίμασαν ή κάνουν συστηματική χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου να είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη. Ποσοστό 4,6% ανήλικων παιδιών στην Κύπρο, ηλικίας 15 -16 ετών, ανέφερε ότι κάνει καθημερινή χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου, ξεπερνώντας τον μέσο όρο των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, ο οποίος ανέρχεται στο 3,1%. Αν βάλει κανείς τα δύο ποσοστά (14% συμβατικό τσιγάρο, και 4,6% ηλεκτρονικό) διαπιστώνει κανείς ότι σχεδόν το 20% των εφήβων ηλικίας 15-16 ετών είναι καπνιστές, καπνίζουν σε καθημερινή βάση δηλαδή, χωρίς στο ποσοστό αυτό να περιλαμβάνονται οι μαθητές οι οποίοι καπνίζουν 2-3 φορές την εβδομάδα, ή πιο σπάνια.
