Την παραχώρηση ανακριτικών εξουσιών στην ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς, εισηγείται ο γνωστός ποινικολόγος, Ηλίας Στεφάνου. Υποδεικνύοντας, παράλληλα, ότι το ανακριτικό μοντέλο εφαρμόζεται με επιτυχία στις πλείστες ευρωπαϊκές χώρες, όπως Ισπανία, Νορβηγία, Βέλγιο, Κροατία, Ρουμανία, Μάλτα, Ουγγαρία κ.ά.
Με βάση την κείμενη νομοθεσία, η Αρχή κατά της Διαφθοράς μπορεί να καλεί μάρτυρες και να συλλέγει μαρτυρικό υλικό, όμως, δεν μπορεί αυτό το υλικό να χρησιμοποιηθεί ως μαρτυρία ενώπιον δικαστηρίου χωρίς την προηγούμενη διερεύνηση της υπόθεσης από την Αστυνομία. Εφόσον η Νομική Υπηρεσία αποφασίσει με βάση το πόρισμα της Αρχής κατά της Διαφθοράς ότι, το ζήτημα χρήζει περαιτέρω διερεύνησης και εν δυνάμει δίωξης, τότε, με οδηγίες του γενικού εισαγγελέα αρχίζει το ανακριτικό έργο και η εξέταση της υπόθεσης από την Αστυνομία. Με την ολοκλήρωση των αστυνομικών ανακρίσεων, το πόρισμα της Αστυνομίας τίθεται ενώπιον του Γενικού Εισαγγελέα, ο οποίος αποφασίζει κατά πόσο θα προχωρήσει σε ποινικές διώξεις και εναντίον ποιων.
Στην περίπτωση που αποκτήσει η Αρχή κατά της Διαφθοράς ανακριτικές εξουσίες, θα είναι σε θέση να διενεργεί η ίδια τις ποινικές ανακρίσεις χωρίς να χρειάζεται απόφαση από τον Γενικό Εισαγγελέα και εμπλοκή της Αστυνομίας.
Η περίπτωση του τέως Προέδρου
Για παράδειγμα: Ο τέως πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Αναστασιάδης, ελέγχεται σήμερα από την Αρχή κατά της Διαφθοράς για μια σειρά από φερόμενες πράξεις διαφθοράς που του καταλογίζει στο βιβλίο του «Κράτος Μαφία» ο δημοσιογράφος, Μακάριος Δρουσιώτης. Σε περίπτωση που οι λειτουργοί επιθεώρησης (ερευνώντες λειτουργοί) της Αρχής διαπιστώσουν τη διάπραξη ποινικού αδικήματος και εφόσον, αυτά τα ευρήματα υιοθετηθούν από τον επίτροπο Διαφάνειας και τα λοιπά μέλη της Αρχής κατά της Διαφθοράς, τότε, θα διαβιβαστεί σχετική έκθεση στον Γενικό Εισαγγελέα με εισήγηση για διενέργεια ή όχι ποινικής έρευνας. Ο τελευταίος, αφού μελετήσει την έκθεση της Αρχής κατά της Διαφθοράς θα αποφασίσει κατά πόσο θα προχωρήσει στη διενέργεια ποινικής έρευνας εναντίον του κ. Αναστασιάδη. Με την ολοκλήρωση της ποινικής ανάκρισης από την Αστυνομία, το πόρισμα θα τεθεί ενώπιον του Γενικού Εισαγγελέα, ο οποίος θα αποφασίσει κατά πόσο θα προχωρήσει στην ποινική δίωξη του κ. Αναστασιάδη.
Τα πράγματα θα είναι πολύ διαφορετικά εάν η Αρχή κατά της Διαφθοράς διαθέτει ανακριτικές εξουσίες. Συγκεκριμένα, με τη διαπίστωση από τους ερευνητές της Αρχής ότι, προκύπτουν ποινικά αδικήματα εναντίον του κ. Αναστασιάδη, τη διενέργεια της ποινικής ανάκρισης θα αναλάβουν ποινικοί ανακριτές της Αρχής κατά της Διαφθοράς, χωρίς να ερωτηθεί ο Γενικός Εισαγγελέας, ενώπιον του οποίου θα τεθεί το πόρισμα της ποινικής ανάκρισης που διενήργησε η Αρχή κατά της Διαφθοράς. Αν η εισήγηση της Αρχής είναι να διωχθεί ποινικά ο κ. Αναστασιάδης και αρνηθεί ο Γενικός Εισαγγελέας να καταχωρίσει ποινική υπόθεση εναντίον του, τότε, θα πρέπει να δώσει δημόσια εξηγήσεις και να αιτιολογήσει πλήρως την απόφασή του αυτή.
Δέον να σημειωθεί, ότι ο Γενικός Εισαγγελέας, Γιώργος Σαββίδης, απέρριψε την πρώτη, μέχρι στιγμής, εισήγηση που έθεσε ενώπιον του η Αρχή κατά της Διαφθοράς για διενέργεια ποινικής έρευνας εναντίον του αξιωματικού της Αστυνομίας, Μ. Κατσουνωτού, διότι, αρνήθηκε να καταθέσει στοιχεία για υπό διερεύνηση υπόθεση. Ο κ. Σαββίδης έκρινε ότι, δεν δικαιολογείται η ποινική δίωξη του εν λόγω αξιωματικού, διότι, είχε δικαίωμα να αρνηθεί.
Η εισήγηση Η. Στεφάνου
Σε ομιλία του στην εκδήλωση της ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς που πραγματοποιήθηκε, την περασμένη Παρασκευή, στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας επ' ευκαιρία της χθεσινής Παγκόσμιας Ημέρας κατά της Διαφθοράς, ο κ. Στεφάνου (βλέπε φωτό) προέβη στην πιο κάτω εισήγηση:
«Να υιοθετηθεί στο αμέσως επόμενο διάστημα ένα αμιγώς ανακριτικό μοντέλο διερεύνησης αδικημάτων κατά διαφθοράς, όπως ισχύει σε άλλες ευρωπαϊκές δικαιοδοσίες, το οποίο να προβλέπει ανακριτικές εξουσίες στην Αρχή κατά της Διαφθοράς, οι έμπειροι ανακριτές της οποίας (αποσπασμένοι από την Αστυνομία ανακριτές ή συνταξιούχοι αξιωματικοί της Αστυνομίας, δικηγόροι ή εμπειρογνώμονες ανά περίπτωση) να συλλέγουν μαρτυρικό υλικό και να ολοκληρώνουν τον ανακριτικό φάκελο, ο οποίος να μπορεί να τίθεται ενώπιον δικαστηρίου χωρίς τη μεσολάβηση άλλης υπηρεσίας και να εισηγείται προς τον Γενικό Εισαγγελέα την καταχώριση ή μη ποινικής υπόθεσης. Τελικός κριτής, βεβαίως, βάσει του Συντάγματος θα πρέπει να είναι ο Γενικός Εισαγγελέας. Το Σύνταγμα, όμως, δεν εμποδίζει άλλη αρχή να διεξάγει έρευνα, αν νόμος το ορίζει. Ο δε ρόλος του Γενικού Εισαγγελέα δεν αναιρείται αφού αυτός έχει την εξουσία δίωξης και προώθησης της υπόθεσης ενώπιον δικαστηρίου. Σε περίπτωση δε άρνησης του Γενικού Εισαγγελέα να καταχωρίσει υπόθεση, η οποία προωθήθηκε με εισήγηση για δίωξη (σ.σ. από την Αρχή κατά της Διαφθοράς), να δίνεται από μέρους του ειδική και πλήρης αιτιολογία ώστε να διασφαλίζεται η διαφάνεια και το δημόσιο συμφέρον».
Υπέρ και ο ΠΔΣ
Κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου για σύσταση της Αρχής κατά της Διαφθοράς και συγκεκριμένα, τον Απρίλιο του 2021, ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος εξέδωσε ανακοίνωση, τονίζοντας την επιτακτική ανάγκη όπως η Αρχή διαθέτει ανακριτικές εξουσίες για να είναι σε θέση να διεκπεραιώνει με ανεξαρτησία και αποτελεσματικότητα το δύσκολο έργο που θα της ανατεθεί. Ωστόσο, η πλειοψηφία της Βουλής αποφάσισε διαφορετικά.
Η πρόταση νόμου
Ενώπιον της Βουλής εκκρεμεί απο τον Σεπτέμβριο του 2022 πρόταση νόμου των βουλευτών Χαράλαμπου Θεοπέμπτου και Αλεξάνδρας Ατταλίδου για τροποποίηση της κείμενης νομοθεσίας με σκοπό να παρασχεθούν ανακριτικές εξουσίες στην Αρχή κατά της Διαφθοράς. Η πρόταση νόμου αραχνιάζει στα συρτάρια της Επιτροπής Νομικών.
