Ένας από τους καλύτερους αναγνώστες μου εδώ και πολλά χρόνια, καλός φίλος, βετεράνος δημοσιογράφος και ανθρωπιστής, ο Mustafa Gursel συνεχίζει το ανθρωπιστικό του έργο, ψάχνοντας για τόπους ταφής. Τον είχαμε βραβεύσει πριν από μερικά χρόνια για το ανθρωπιστικό του έργο, χωρίς να περιμένει τίποτα ως αντάλλαγμα και βοηθώντας μας για την εύρεση των τόπων ταφής περίπου 13 «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων και των οστών ενός Έλληνα διοικητή στην περιοχή του Αγίου Ιλαρίωνα και στο Μπογάζι. Για πολλά χρόνια κάναμε εργασίες σε αυτούς τους τόπους ταφής και τον είχαμε επισκεφθεί πολλές φορές, μιλώντας μαζί του μαζί με τον φίλο μας Ξενοφώντα Καλλή (που δυστυχώς δεν είναι πια μαζί μας) και άλλους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων.
Χρόνια επιμονής
Χρειάστηκαν χρόνια προσπαθειών για να πάρουμε άδεια για να πάει ο Mustafa στη στρατιωτική περιοχή μαζί με τον Καλλή και άλλους λειτουργούς της ΔΕΑ για να δείξουμε την ακριβή τοποθεσία των πιθανών τόπων ταφής στον Άγιο Ιλαρίωνα. Γράφαμε και πιέζαμε συνεχώς μέχρι να πάρει την άδεια ώστε να εντοπίσουν το ακριβές σημείο όπου ο Mustafa ήξερε ότι ήταν θαμμένοι κάποιοι «αγνοούμενοι». Τον Καλλή τον σέβονταν λόγω της ανθρωπιάς του και της επιμονής του και όταν η ΔΕΑ άρχισε να σκάβει στα σημεία που είχε δείξει στις στρατιωτικές περιοχές στον Άγιο Ιλαρίωνα, βρήκαν τα οστά κάποιων «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων καθώς και ενός Έλληνα διοικητή.
Με οδηγό ένα σχεδιάγραμμα που είχε δώσει και έδειχνε έναν τόπο ταφής, η ΔΕΑ έσκαψε ένα καμίνι και βρήκε τα οστά πέντε «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων, τα οποία επιστράφηκαν στις οικογένειές τους για ταφή μετά την ταυτοποίησή τους μέσω DNA.
Τιμήθηκε για την ανθρωπιά του
Δεδομένου ότι κανείς δεν τον ευχαρίστησε για τις ανθρωπιστικές του προσπάθειες εκτός από εμένα και τον Καλλή και κανένας δεν εκτίμησε πραγματικά το εθελοντικό του έργο, πρότεινα πριν από μερικά χρόνια για να τιμηθεί από την κοινωνία των πολιτών που εργάζεται για την ειρήνη και την επανένωση στην Κύπρο (Δικοινοτική Πρωτοβουλία για την Ειρήνη) και δέχτηκαν να τον τιμήσουν. Μεταξύ άλλων, συμπεριλαμβανομένου του Κυριάκου Ανδρέου, τον τιμήσαμε με μια απλή πλακέτα - απλή αλλά γεμάτη νόημα. Συγκινήθηκε πραγματικά και έδωσε συνέντευξη στο Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων και κάλεσε τους ανθρώπους συνεχίσουν να δίνουν πληροφορίες.
Σκελετοί στο πηγάδι
Όταν ο Mustafa με επισκέφθηκε πριν από λίγο καιρό, μου είπε για έναν νέο πιθανό τόπο ταφής στον Άγιο Ιλαρίωνα. Μίλησε με έναν μάρτυρα, του έδωσε πληροφορίες και σημείωσε τον πιθανό τόπο ταφής σε χάρτη και μου τον έστειλε. Πήρα όλες τις πληροφορίες, τις συντεταγμένες και τον χάρτη και έγραψα στη ΔΕΑ, δίνοντάς τους τον χάρτη και όλες τις λεπτομέρειες, ώστε να συμπεριλάβουν αυτόν τον νέο πιθανό τόπο ταφής στον κατάλογο προς εκσκαφή. Μου λέει τα ακόλουθα για τον νέο πιθανό τόπο ταφής στον Άγιο Ιλαρίωνα:
«Υπάρχουν πληροφορίες για έναν νέο πιθανό τόπο ταφής, ένα πηγάδι στην περιοχή του Αγίου Ιλαρίωνα. Μίλησα με έναν αυτόπτη μάρτυρα. Είχε δει κάποια ανθρώπινα οστά σε αυτό το πηγάδι, αλλά προς το παρόν, το πηγάδι δεν είναι ορατό. Δεν γνωρίζουμε αν έχει κατεδαφιστεί ή όχι. Σας στέλνω τις πιθανές συντεταγμένες για να μπορέσετε να τις στείλετε στη ΔΕΑ.
Δεν γνώριζα για αυτό το πηγάδι. Το άτομο με το οποίο μίλησα μου είπε ότι είχε δει ανθρώπινους σκελετούς μέσα στο πηγάδι σε αυτή την περιοχή. Πρέπει να ήταν ένα παλιό πηγάδι το οποίο κατέρρευσε. Πρέπει να ήταν πολύ παλιό, σκαμμένο με το χέρι, με πολύ κόπο. Οι σκελετοί μέσα ήταν ορατοί από ψηλά. Πιστεύω ότι αυτές οι πληροφορίες είναι έγκυρες. Όλα τα πηγάδια και όλα τα καμίνια σε αυτή την περιοχή πρέπει να ελεγχθούν. Σας παρακαλώ να μεταφέρετε αυτές τις πληροφορίες στην επιτροπή, ώστε να τις συμπεριλάβουν στον κατάλογο των σημείων που πρέπει να σκαφτούν και να τις αρχειοθετήσουν. Η θέση του πηγαδιού μπορεί να βρεθεί από παλιούς χάρτες. Το σημείο που σημείωσα στον χάρτη πρέπει να ήταν ένα κατάλυμα για την αντλία για το πηγάδι. Πήγαινα μέχρι το 1985 και αυτή η κατασκευή είναι πάντα εκεί. Το πηγάδι πρέπει να είναι κοντά ή κάτω από αυτό. Μετά, γύρω στο 1981-1983, αυτό το πηγάδι πρέπει να κατέρρευσε. Ελπίζω να βγει κάτι θετικό από αυτό και εύχομαι να βρεθούν όλοι οι αγνοούμενοι».
«Παλιές πληροφορίες»
Αφού έγραψα στο Τουρκοκύπριο μέλος, στο Ελληνοκύπριο μέλος, στο τρίτο μέλος της ΔΕΑ καθώς και στους βοηθούς τους και τους συντονιστές δίνοντας όλες αυτές τις πληροφορίες, τον χάρτη και τις συντεταγμένες, τηλεφωνώ σε μία από τις συντονίστριες και μου λέει ότι γνωρίζουν για ένα πηγάδι σε αυτή την περιοχή, ότι είναι «παλιά πληροφορία» και μου λέει: «Πιθανότατα είχατε δώσει αυτή την πληροφορία στη ΔΕΑ πριν από πολλά, πολλά χρόνια. Δεν σκάψαμε ακόμα αυτό το πηγάδι. Είναι ακριβώς έξω από το στρατόπεδο». Μεταφέρω αυτά που μου είπε στον Mustafa Gursel και μου λέει: «Όχι, δεν είναι έξω, αλλά μέσα στην περιοχή του στρατοπέδου. Υπάρχουν δύο πηγάδια». Τέλος της προτείνω να επικοινωνήσει με τον Mustafa και να μιλήσει μαζί του λεπτομερώς γιατί είναι αυτός που γνωρίζει πολύ καλά την περιοχή, αφού είχε κάνει τη στρατιωτική του θητεία στην περιοχή του Αγίου Ιλαρίωνα τη δεκαετία του 1980.
Ευχαριστώ ολόψυχα τον Mustafa Gursel για τις προσπάθειές του: Δεν σταματά αλλά καλεί συνεχώς τους ανθρώπους να μιλήσουν και να μοιραστούν όσα γνωρίζουν ώστε να βρεθούν οι τόποι ταφής και άλλων «αγνοουμένων».
Περιοχή Κορνόκηπου
Αφού δημοσίευσα τις λεπτομέρειες του νέου πιθανού τόπου ταφής στον Άγιο Ιλαρίωνα, ένας άλλος αναγνώστης μου τηλεφωνεί και μου μιλά για τον Κορνόκηπο.
Μου λέει τα εξής:
«Σας καλώ από το χωριό….. Είχα σκεφτεί πολύ να σας τηλεφωνήσω και δεν τα κατάφερα να το κάνω, αλλά αφού διάβασα την ιστορία σας για έναν νέο πιθανό τόπο ταφής στον Άγιο Ιλαρίωνα, είπα στον εαυτό μου ότι θα σας τηλεφωνήσω. Το όνομά μου είναι..... και είμαι από το χωριό......
Το 1974, μεταξύ των χωριών..... και Κορνόκηπου, συνελήφθη μια ομάδα 44 Ελληνοκυπρίων στρατιωτών που κρυβόταν σε μια κοίτη ποταμού. Τους έπιασαν επειδή κάποιοι βγήκαν έξω για να βρουν νερό για να πιούν. Τους συνέλαβαν όλους και τους έστειλαν ως αιχμαλώτους πολέμου στο Τζιάος.
Λίγο καιρό μετά που τους έστειλαν στο Τζιάος, μάθαμε ότι τους σκότωσαν όλους και τους έθαψαν στην περιοχή κοντά στο φράγμα στο Τζιάος. Αυτό το μέρος είναι πίσω από το εργοστάσιο χαρτιού. Είχαμε επίσης ακούσει ότι τα οστά τους μεταφέρθηκαν αλλού μετά από χρόνια. Ήμουν περίεργος αφού δεν είχα ακούσει τίποτα γι’ αυτή την ομάδα... Ρώτησα στο Τζιάος και μου είπαν ότι μια φορά ήρθαν κάποιοι ερευνητές από τη ΔΕΑ και ρώτησαν, αλλά δεν ξέρουν τι έγινε μετά από αυτό. Στο Τζιάος, υπήρχε ένας τύπος που λεγόταν..... και είχε μια μπουλντόζα και ήταν αυτός που έκανε όλες τις ταφές το 1974». Λέω σε αυτόν τον αναγνώστη ότι έγιναν κάποιες εκσκαφές στην περιοχή του Κορνόκηπου, αλλά είχαν βρεθεί μόνο μικρά οστά και οι σκελετοί των «αγνοουμένων» που αναφέρει δεν βρέθηκαν ποτέ, βρέθηκαν μόνο μερικές επιγονατίδες και πολύ μικρά οστά. Μιλούμε για τους χώρους ταφής στο Τζιάος και μοιραζόμαστε μεταξύ μας όσα γνωρίζουμε. Μας δίνει λεπτομέρειες και είμαι πολύ ευγνώμων που το κάνει αυτό γιατί ξέρω ότι χρειάζεται πολύ θάρρος για να μιλήσει κάποιος και να μοιραστεί αυτά που ξέρει.
Τηλεφωνώ ξανά στη Yaghmur Erbolay, συντονίστρια ερευνών στο γραφείο του Τουρκοκύπριου μέλους της ΔΕΑ και επιβεβαιώνει και αυτή αυτά που είχα πει στον αναγνώστη μου. Ότι είχαν βρεθεί μικρά οστά περίπου 31 ατόμων, αλλά όχι ολόκληροι σκελετοί. Αποφασίζουμε μαζί της να εργαστούμε ξανά πάνω σε αυτό, αν ο αναγνώστης μου δεχτεί να δείξει την περιοχή και να μοιραστεί περισσότερες λεπτομέρειες μαζί μας. Ευχαριστώ τον αναγνώστη αυτό καθώς και τη Yaghmur Erbolay και ελπίζω να δούμε τι άλλο μπορούμε να κάνουμε για τους «αγνοούμενους» από την περιοχή του Κορνόκηπου. Υπήρχαν πολλές ιστορίες για τον Κορνόκηπο στο παρελθόν - ότι κάποιοι χωριανοί είχαν πάρει τα οστά και τα έβαλαν σε ένα χωράφι για να μην βρεθεί ο μαζικός τάφος και άλλα τέτοια. Ας δούμε αν και άλλοι αναγνώστες θα βοηθήσουν να μάθουμε περισσότερες πληροφορίες για το τι είχε συμβεί στην περιοχή του Κορνόκηπου και του Τζιάος.
Τηλ: 99966518
