Σε μια εποχή ραγδαίων μετασχηματισμών και προκλήσεων, το πρόγραμμα «ΘΑλΕΙΑ 2021-2027» είναι ένα βασικό εργαλείο για την ενίσχυση της αναπτυξιακής δυναμικής για την Κύπρο, καθώς χρηματοδοτεί επενδύσεις από την ενέργεια και τη διαχείριση των απορριμμάτων μέχρι την αστική κινητικότητα. Η διευθύντρια Ανάπτυξης της Γενικής Διεύθυνσης Ανάπτυξης, Ανθή Φιλιππίδου, προσφέρει μια διεισδυτική ματιά στο πολυδιάστατο αυτό επενδυτικό εγχείρημα, που φιλοδοξεί να δώσει ώθηση σε επενδύσεις.
Το «ΘΑλΕΙΑ» διαθέτει προϋπολογισμό €1,8 δισ., εκ των οποίων τα €969 εκατ. αποτελούν συνεισφορά της ΕΕ και τα €842 εκατ. προέρχονται από εθνικούς πόρους. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα χρηματοδότηση προς την Κύπρο, συγκριτικά με τις προηγούμενες περιόδους από την ένταξή της στην ΕΕ το 2004.
Ποιοι είναι οι κύριοι στόχοι και προτεραιότητες του προγράμματος «ΘΑλΕΙΑ» για την περίοδο 2021-2027;
Το πρόγραμμα πολιτικής συνοχής «ΘΑλΕΙΑ 2021-2027» είναι ένα επταετές επενδυτικό πλάνο, που υιοθετεί πέντε βασικούς στόχους της ΕΕ: Πράσινη, Κοινωνική, Ανταγωνιστική, Διασυνδεδεμένη Ευρώπη, και Ευρώπη πιο κοντά στους πολίτες. Το πρόγραμμα (https://thalia.com.cy/) περιλαμβάνει 16 προτεραιότητες με σκοπό την υλοποίηση πέραν των 160 έργων, που καλύπτουν μεγάλο αριθμό αναπτυξιακών αναγκών και διασφαλίζει στοχευμένη επένδυση με τη συγχρηματοδότηση έργων που ευθυγραμμίζονται με τις προτεραιότητες της ΕΕ.
Πώς συνδέεται το πρόγραμμα «ΘΑλΕΙΑ» με το ευρύτερο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Κύπρου;
Το πρόγραμμα «ΘΑλΕΙΑ2021-2027» και το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Κύπρου περιλαμβάνουν σημαντικές αναπτυξιακές επενδύσεις με χρηματοδότηση της ΕΕ. Η Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης του Υπουργείου Οικονομικών είναι η υπεύθυνη αρχή και για τα δύο, διασφαλίζοντας τη συνέργεια και τη συμπληρωματικότητα μεταξύ των δράσεών τους, καθώς αλληλοϋποστηρίζουν τους στόχους της ψηφιακής και πράσινης μετάβασης. Για παράδειγμα στο πλαίσιο του Σχεδίου Ανάκαμψης υλοποιείται το σχέδιο για ενεργειακή αναβάθμιση των κτηρίων των αρχών τοπικής διοίκησης, ενώ στο πλαίσιο του προγράμματος «ΘΑλΕΙΑ 2021-2027» υλοποιείται το έργο για ενεργειακή αναβάθμιση των κτηρίων κεντρικής κυβέρνησης.
Η χρηματοδότηση
Ποιο είναι το συνολικό ύψος της χρηματοδότησης που προβλέπεται για το πρόγραμμα και πώς κατανέμεται στους διάφορους τομείς;
Το «ΘΑλΕΙΑ» διαθέτει προϋπολογισμό €1,8 δισ, εκ των οποίων τα €969 εκατ. αποτελούν συνεισφορά της ΕΕ και τα €842 εκατ. προέρχονται από εθνικούς πόρους. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα χρηματοδότηση προς την Κύπρο, συγκριτικά με τις προηγούμενες περιόδους από την ένταξή της στην ΕΕ το 2004. Από τον συνολικό προϋπολογισμό, προτεραιότητα δίνεται σε έργα ενέργειας και περιβάλλοντος (€800 εκατ.), στήριξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ψηφιοποίησης και έρευνας και καινοτομίας (€300 εκατ.), απασχόλησης, εκπαίδευσης, καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού (€400+ εκατ.), τοπικής ανάπτυξης μέσω των δήμων και των αρχών τοπικής διοίκησης (€150+ εκατ.) και έργα που αφορούν δίκτυα μεταφορών (€30 εκατ.). Μέσω του προγράμματος έχουν ήδη διατεθεί πέραν των €500 εκατ., ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη ή έχουν ολοκληρωθεί πέραν των 100 έργων.
Πώς αναμένεται να συμβάλει το πρόγραμμα στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση της κυπριακής οικονομίας;
Το «κέντρο βάρους» του προγράμματος έχει δοθεί στην ενέργεια και στο περιβάλλον, με έργα περίπου €800 εκατ., ενώ σημαντική προτεραιότητα αποτελεί και η ψηφιοποίηση, καταδεικνύοντας τη μεγάλη σημασία που αποδίδεται στους δύο συγκεκριμένους τομείς. Ενδεικτικά, μέχρι το 2029 αναμένεται ότι μέσω των έργων ψηφιακής αναβάθμισης θα επωφεληθούν τουλάχιστον 133.000 χρήστες των νέων αναβαθμισμένων δημόσιων ψηφιακών υπηρεσιών και προϊόντων και μέσω της ενεργειακής αναβάθμισης κατοικιών θα επωφεληθούν περίπου 4.000 νοικοκυριά. Από τα μέτρα πλημμυρικής αποσυμφόρησης επωφελούνται 100.000 πολίτες, ενώ 45.000 θα έχουν πρόσβαση σε νέες ή αναβαθμισμένες πράσινες υποδομές στο πλαίσιο των έργων τοπικής ανάπτυξης.
Ποιοι μηχανισμοί έχουν τεθεί σε εφαρμογή για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής απορρόφησης και αξιοποίησης των κονδυλίων;
Για την αποτελεσματική απορρόφηση και αξιοποίηση κονδυλίων του προγράμματος «ΘΑλΕΙΑ» έχουν τεθεί σε εφαρμογή συγκεκριμένοι μηχανισμοί. Πρωτίστως, το Σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχου, το οποίο βασίζεται σε τρία επίπεδα αρχών: α) τη Διαχειριστική Αρχή, β) την Αρχή Πιστοποίησης και γ) την Αρχή Ελέγχου.
Περαιτέρω, λειτουργούν μηχανισμοί όπως η συστηματική αξιολόγηση κινδύνων και έγκαιρης παρέμβασης, η ενισχυμένη παρακολούθηση της πορείας υλοποίησης των έργων, η απλοποίηση διαδικασιών μέσω ηλεκτρονικών συστημάτων, o συντονισμός με αρμόδια υπουργεία και υπηρεσίες που υλοποιούν συγχρηματοδοτούμενα έργα και εκδίδουν σχετικά πιστοποιητικά, η εκπαίδευση και καθοδήγηση προς τους φορείς που υλοποιούν έργα, καθώς και η ενισχυμένη συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Ποιες συνέργειες προβλέπονται μεταξύ του «ΘΑλΕΙΑ» και άλλων εθνικών στρατηγικών, όπως το «Όραμα 2035»;
Κατά τον σχεδιασμό του προγράμματος «ΘΑλΕΙΑ 2021-2027» λήφθηκαν υπόψη όλες οι εθνικές στρατηγικές, οι οποίες ήταν συναφείς με τις προτεραιότητες του προγράμματος, έτσι ώστε κάθε δράση ή έργο που υλοποιείται να συνεισφέρει στην επίτευξη των στόχων των εθνικών στρατηγικών. Για παράδειγμα, μεγάλος αριθμός δράσεων αφορούν την πράσινη μετάβαση και την καθαρή ενέργεια, όπως οι δράσεις για τον εκσυγχρονισμό του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας και την αποθήκευση ενέργειας, οι οποίες συνεισφέρουν στους στόχους της Εθνικής Στρατηγικής για την Ενέργεια και το Κλίμα. Η ευθυγράμμιση του προγράμματος με τις εθνικές στρατηγικές, συμπεριλαμβανομένης της στρατηγικής «Όραμα 2035», διασφαλίζει ότι οι ευρωπαϊκοί πόροι αξιοποιούνται στρατηγικά για τη διαμόρφωση μιας πιο πράσινης και ανταγωνιστικής οικονομίας.
Τα αποτελέσματα
Πώς θα αξιολογηθεί η επιτυχία και ο αντίκτυπος του προγράμματος στην κυπριακή οικονομία και κοινωνία;
Διαχρονικά, η εφαρμογή της πολιτικής συνοχής συνέβαλε αποφασιστικά στην υλοποίηση σημαντικών αναπτυξιακών έργων και μεταρρυθμίσεων στην Κύπρο, που δεν θα ήταν εφικτό να γίνουν αποκλειστικά με εθνικούς πόρους. Τα έργα που υλοποιούνται στο πλαίσιο των προγραμμάτων πολιτικής συνοχής στοχεύουν στις πραγματικές ανάγκες και προτεραιότητες της Κύπρου, και καλύτερος δείκτης για τον θετικό αντίκτυπό τους στην κυπριακή οικονομία και κοινωνία είναι οι αριθμοί. Ειδικότερα, η υλοποίηση του «ΘΑλΕΙΑ 2021-2027» αναμένεται να αποφέρει μέχρι το 2029, αύξηση του ΑΕΠ της τάξης του 6% και δημιουργία περίπου 8.500 νέων θέσεων εργασίας.
Περαιτέρω, μέχρι το 2029, υπολογίζεται ότι θα προκύψουν σημαντικά επιτεύγματα, καθώς μεταξύ άλλων, περίπου 3.000 άνεργοι θα αξιοποιήσουν τα σχέδια επιδοτούμενης απασχόλησης, 6.400 νέοι θα επωφεληθούν από προγράμματα κατάρτισης και ένταξης στην αγορά εργασίας, 5.000 ΑμεΑ θα αξιοποιούν τις νέες υπηρεσίες κοινωνικής ενσωμάτωσης. 22.000 νέοι χρήστες ανά έτος θα εξυπηρετούνται από το εκσυγχρονισμένο σύστημα δημόσιων μεταφορών (έξυπνες στάσεις/στέγαστρα και αγορά ηλεκτρικών λεωφορείων). 130.000 άνθρωποι θα συνδεθούν με το βελτιωμένο δημόσιο δίκτυο ύδρευσης και χιλιάδες κυβικά μέτρα νερό θα εξοικονομηθούν από την εγκατάσταση έξυπνων υδρομετρητών. Με τις επενδύσεις του προγράμματος θα αυξηθεί η χρήση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στο εθνικό ενεργειακό μείγμα, φθάνοντας στο 30%. Επιπλέον, θα λάβουν στήριξη πέραν των 2.000 επιχειρήσεων, ενώ θα δημιουργηθούν 900 νέες ερευνητικές θέσεις εργασίας.
Τέλος, η δημιουργία εμβληματικών έργων, όπως η ανέγερση της Σχολής Τουριστικών Επαγγελμάτων του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου, η ανάπλαση του παλιού ΓΣΠ και η ανέγερση της Τεχνικής Σχολής Πράσινων Επαγγελμάτων βελτιώνουν σημαντικά την πρόσβαση σε σύγχρονες και αναβαθμισμένες υποδομές.
