Ο άνθρωπος ησυχάζει και βρίσκει ηρεμία μόνο όταν επιδείξει το θάρρος να έλθει αντιμέτωπος με τον εαυτό του. Συμφιλιώνεται με τον εαυτό του. Απαλλάσσεται από το να σφαδάζει μέσα στην ψύχωση της ενοχής, από το να κρύβεται και από το να φυλάσσεται. Όλοι είναι αμαρτωλοί βεβαίως, όλοι λένε ψέματα, όλοι κάνουν πράγματα για τα οποία μετανιώνουν. Μπορεί να ελαφρύνει τον πόνο της συνείδησής σας να το ξέρετε αυτό, όμως δεν τον εξαφανίζει. Το κακό που κάνετε στον εαυτό σας είναι πολύ πιο βαρύ από το κακό που κάνετε σε άλλους. Μου διηγήθηκαν τις ιστορίες κάποιων που πέρασαν βραδιές με εφιάλτες χωρίς ύπνο βουτηγμένοι στον ιδρώτα, λόγω των εγκλημάτων που διέπραξαν. Ο θάνατος ήταν μια σωτηρία για εκείνους.
Ό,τι είναι ένας άνθρωπος, έτσι είναι και μια κοινωνία. Χωρίς να αποσείσει από την πλάτη της το βαρύ φορτίο, δεν μπορεί εύκολα να συνέλθει. Κάπως δεν αποδέχονται αυτά που έκαναν. Φοβούνται να λερώσουν την ιστορία τους. Αν είναι λερωμένη, είναι λερωμένη. Όταν αποκρυφθεί αυτή η βρομιά, θα καθαρίσει; Η ιστορία εκείνη μοιάζει με έναν άνδρα ο οποίος δεν πλένει ποτέ τα εσώρουχά του. Η Γερμανία παραδέχθηκε και γλύτωσε. Οι παραδοχές εκείνες ήταν το πιο πολύτιμο δώρο που θα διδόταν στις νέες γενιές. Όλα τα έθνη πέρασαν από τη βαρβαρότητα. Παντού υπήρξε θηριωδία. Μεγάλες σφαγές. Όμως, ακόμα υπάρχουν κάποιοι που φοβούνται να τα παραδεχθούν αυτά με την έγνοια ότι θα κηλιδώσουν την ιστορία τους. Ίσως η απόφαση του Τραμπ να ανοίξει ξανά τον φάκελο της δολοφονίας του Τζον Κένεντι να μην οφείλεται στην καλοσύνη του, όμως μου άρεσε. Κάποτε ο Κένεντι δεν είχε μπορέσει να επιδείξει το ίδιο θάρρος. Το γεγονός ήταν το εξής: Σύμφωνα με την οικογένειά του, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Αϊζενχάουερ δεν είχε πεθάνει, είχε δολοφονηθεί. Ο Αϊζενχάουερ ήταν ο 34ος Πρόεδρος των ΗΠΑ. Η οικογένειά του ισχυριζόταν ότι είχε δηλητηριαστεί και δολοφονηθεί και ζητούσε να ανοίξει ο τάφος του και να διενεργηθεί ξανά νεκροψία. Όμως, κανείς δεν το δέχτηκε αυτό. Μόλις εξελέγη Πρόεδρος ο Τζον Κένεντι, το 1961, η οικογένεια πήγε σε αυτόν. Ζήτησε να ανοίξει ο τάφος του Αϊζενχάουερ. Ο Κένεντι τούς άκουσε, όμως απέρριψε το αίτημά τους με μια δικαιολογία. Τούς είπε το εξής: «Αν ανοίξουμε τώρα αυτό τον τάφο και αποκαλύψουμε ότι λέτε πράγματι την αλήθεια, σε τι θα ωφελήσει αυτό; Σε τι άλλο θα ωφελήσει εκτός από το να κηλιδώσει την ιστορία μας;». Κάνουν τώρα άλλοι γι’ αυτόν εκείνο το οποίο δεν είχε μπορέσει να κάνει ο Κένεντι τότε.
Η Γερμανία παραδέχθηκε, ησύχασε και άνοιξε μια νέα σελίδα μπροστά της, όμως η Τουρκία ακόμα δεν μπορεί να το κάνει αυτό. Δεν μπόρεσαν να αποδεχθούν ακόμα και την Αρμενική Γενοκτονία, την οποία γνωρίζουν όλοι. Θεωρούν «εχθρούς των Τούρκων» όσους μιλούν γι’ αυτή τη γενοκτονία. Τι αναμένει κανείς από εκείνους που θεωρούν ήρωες τους στυγερούς Οθωμανούς σουλτάνους, οι οποίοι έπνιγαν ακόμα και τα παιδιά τους; Το έκανες, παραδέξου το. Τουλάχιστον απάλλαξε τις νέες γενιές από το να συνθλίβονται κάτω από αυτό το βαρύ φορτίο.
Γιατί τα έγραψα αυτά σήμερα; Για να αναφερθώ στην επιτροπή αλήθειας, η οποία κάπως δεν μπορεί να συσταθεί εδώ σε εμάς. Το πρότεινε η ελληνοκυπριακή πλευρά. Η δε τουρκική πλευρά το απορρίπτει. Άρα, η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν φοβάται να αποκαλυφθούν τα εγκλήματα που διέπραξε. Η τουρκική πλευρά φοβάται. Ακόμα και αυτό μπορεί να δώσει σε όλους μια ιδέα για το ποιος διέπραξε τα περισσότερα εγκλήματα εδώ. Έχω να πω το εξής: Αν οι πλευρές δεν συμφωνήσουν για σύσταση της επιτροπής ανάμεσά τους, ας μην συμφωνήσουν. Δεν μπορούμε να το κάνουμε εμείς αυτό; Δεν μπορούν να το κάνουν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών; Γιατί να μην μπορούν να το κάνουν; Υπάρχει απαγόρευση; Οι δικοινοτικές οργανώσεις συναντιούνται και κάνουν τόσες δραστηριότητες και δεν μπορούν να το κάνουν αυτό; Δεν μπορεί να αφιερώσει γι' αυτό ένα μικρό ταμείο η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία χρηματοδοτεί πάρα πολλά έργα; Υπάρχουν παρόμοιες καταστάσεις στον κόσμο. Κάποτε υπήρχε το Δικαστήριο Bertrand Russel. Καθήκον του ήταν να ερευνήσει τα εγκλήματα πολέμου στο Βιετνάμ. Είχε προκαλέσει μεγάλο απόηχο στον κόσμο. Όταν βγήκε από τη φυλακή και εξελέγη Πρόεδρος του κράτους ο Μαντέλα στη Νότιο Αφρική, συστάθηκε και εκεί μια επιτροπή αλήθειας και έγινε έκκληση σε όλους να προβούν σε παραδοχή. Χρειαζόμαστε και εμείς πολύ αυτή την αντιμετώπιση. Μόνο αυτή μπορεί να αποτελέσει οδηγό μας για την πραγματική ειρήνη, την οποία ωριμάζουμε στο μυαλό και στην καρδιά μας…