Έγιναν πάρα πολλά σχόλια όταν δημοσιεύθηκε το άρθρο μου για τον Γρίβα στην εφημερίδα «Πολίτης» και στο διαδίκτυο. Σε κάποιους άρεσε το άρθρο και σε κάποιους δεν άρεσε. «Αν δεν υπήρχε ο Γρίβας, ακόμα θα ήσασταν αγγλική αποικία», είπε κάποιος. «Μακάρι να ήμασταν, θα ήταν καλύτερα», απάντησε άλλος. Κάποιος δημοσίευσε ένα κιτρινισμένο έγγραφο που έδειχνε την ημερομηνία γέννησης, τον τόπο γέννησης και τη χώρα του. Γεννήθηκε, λέει, τον Μάιο του 1898 στη Λευκωσία. Η ιθαγένειά του στο πιστοποιητικό γέννησης «Οθωμανική». Ο δε Νικόλας Γαλανός, ο οποίος ερεύνησε 22 χρόνια τη βιογραφία του Γρίβα και υπενθύμισε μερικούς τόμους που έγραψε γι’ αυτόν, αναφέρει ότι αποκάλυψε το γενεαλογικό δέντρο του Γρίβα χάρη στον στενό του φίλο ιστορικό Κώστα Κύρρη. Μπορεί, δεν έχω αντίρρηση. Όμως, ο Κώστας Κύρρης είναι αυτός που μου είπε ότι ο πατέρας του Γρίβα ήταν Τούρκος. Τέλος πάντων, δεν είναι σημαντικό. Άλλωστε, για εμένα δεν έχει καθόλου σημασία αν ήταν Τούρκος ή Έλληνας. Απλώς έγραψα μια πληροφορία. Κοιτάζω αυτά που έκανε ο άνθρωπος. Δεν κοιτάζω αν είναι Τούρκος ή Έλληνας. Δεν αξιολογώ κανέναν σύμφωνα με την εθνικότητά του.
Όμως, να προσθέσω και το εξής για όσους ενδιαφέρονται για την πληροφόρηση που μοιράστηκα σχετικά με τον Γρίβα. Σύμφωνα με την πληροφόρηση που μου έδωσαν οι συγγενείς του εδώ, το όνομα του πατέρα του ήταν Εμίραλι. Τον αποκαλούσαν Εμίραλι Αγά. Ήταν πολύ πλούσιος, λέει. Είχε τσιφλίκια. Και η μητέρα του Γρίβα εργαζόταν κοντά του στην περιοχή Τρίκωμο/Περβόλια. Μετά τη γέννηση του Γρίβα, ο Εμίραλι Αγά κάλυψε όλα τα έξοδα τα χρόνια που πήγαινε γυμνάσιο και λύκειο. Ύστερα τον έστειλαν στην Αθήνα για να σπουδάσει. Χρόνια αργότερα, ένα χρονικό διάστημα μετά τα αιματηρά γεγονότα του 1963, ο Γρίβας ήρθε να δει τους συγγενείς του στα Περβόλια, λέει. Αυτό δεν άρεσε καθόλου στην ΤΜΤ, η οποία το πληροφορήθηκε. Άσκησε πίεση στην οικογένεια για να μην ξανασυναντηθεί με τον Γρίβα.
Αυτά μου λέχθηκαν στις έρευνες που έκανα. Όμως, όπως είπα, για εμένα δεν έχει καθόλου σημασία αν ήταν Τούρκος ή Έλληνας. Έχω φίλους που είναι Έλληνες συγγενείς του. Δεν το κρύβουν καθόλου, μάλιστα νιώθουν περήφανοι γι’ αυτό το σμίξιμο. Ο Χριστάκης Μασούρας ήταν ομογάλακτος αδελφός του αγαπητού Δάσκαλου Αρίφ. Ήταν και οι δύο από την Τηλλυρία. Συναντιόντουσαν όταν έβρισκαν την ευκαιρία. Διατήρησαν την οικειότητά τους μέχρι να πεθάνουν. Πέρασαν τόσα έθνη από αυτό το νησί που δεν ξέρουμε καν τι είμαστε ο καθένας μας. Αν όλοι πάνε μερικούς αιώνες πίσω και ερευνήσουν, θα δούμε τι πράγματα θα αποκαλυφθούν από το γενεαλογικό τους δέντρο. Επειδή δεν είμαι περίεργος, δεν το ερεύνησα.
Όσον αφορά τον Γρίβα. Εντός της ΕΟΚΑ, που άρχισε αγώνα ανεξαρτησίας κατά των Άγγλων, υπάρχουν ήρωες για τους οποίους νιώθω θαυμασμό. Όχι όμως για τον Γρίβα. Θαυμάζω τον Αυξεντίου, τον Μάτση, τον Δράκο. Ο Γρίβας επιδίωκε την ένωση, όμως οι ουσιαστικοί του εχθροί ήταν οι κομουνιστές. Ακριβώς όπως οι Γιωρκάτζης και Ντενκτάς. Όλοι τους έκαναν εκκαθαρίσεις αριστερών στο νησί υπό την καθοδήγηση της Αμερικής και της Αγγλίας. Έκαψαν πολλές αθώες ζωές. Έσβησαν πολλά τζάκια. Γι’ αυτό δεν μπορώ να τους συγχωρήσω ποτέ. Δεν είναι προϋπόθεση να έχουν σκοτώσει κάποιους από την οικογένειά μου για να μην τους συγχωρήσω. Κάποιος που κάνει κακό σε κάποιον άλλο, κάνει κακό και σε εμένα.
Εντός της τουρκοκυπριακής κοινότητας ο Γρίβας είναι γνωστός ως μεγάλος εχθρός των Τούρκων. Τη μόνη επαινετική κουβέντα γι’ αυτόν την άκουσα από τον Μεχμέτ Αλί Τρεμέσιελι. Ο Τρεμέσιελι ήταν ένας από τους επιτελείς της ΤΜΤ. Από τους πιο δεινούς εκτελεστές της. Στα τελευταία του με επισκεπτόταν συχνά. Κουβεντιάζαμε στην εφημερίδα. Μιλούσαμε για τα παλιά. Προσπαθούσα να μάθω από αυτόν πράγματα τα οποία δεν ήξερα. Μια μέρα, μου είπε το εξής: «Ο Γρίβας ήταν ο καλύτερος αντάρτης που γνώρισα σε αυτό τον κόσμο». Αυτή η φράση βγήκε από το στόμα του με θαυμασμό. Κατά τη γνώμη του, ήταν πολύ μεγάλος ηγέτης υπόγειας οργάνωσης.
Κατά τη γνώμη μου, προκάλεσε μεγάλη ζημιά στην Κύπρο και στους Κύπριους. Και αυτός και ο Ντενκτάς. Ήταν μεγάλο λάθος για τον Μακάριο να τον φέρει στο νησί και να τον βάλει επικεφαλής της ΕΟΚΑ. Αν στον νότο μνημονεύεται ο Μακάριος τώρα, στον βορρά μνημονεύεται ο Ντενκτάς. Εμείς οι Κύπριοι αγαπάμε να στήνουμε τα αγάλματα εκείνων που μας έκαναν κακό…
