Δεν νομίζω ότι οι Κύπριοι είναι άνθρωποι που δείχνουν και πολλή ευγνωμοσύνη. Ξεχνούν γρήγορα όσους αποβιώσουν. Ξέρετε ποιους θυμούνται πιο πολύ; Εκείνους που τους έκαναν κακό. Παράξενο, όμως είναι αλήθεια. Υπάρχουν κάποιοι που τούς έκαναν τόσο κακό για τους οποίους διοργανώνουν κάθε χρόνο μνημόσυνα. Τους στήνουν προτομές, αγάλματα. Δίδουν τα ονόματά τους σε οδούς, σε λεωφόρους. Αν και έδωσαν πολλές εντολές θανάτου, είναι γνωστοί ως «ήρωες». «Εθνικοί ήρωες». Οι οικείοι των θυμάτων τούς αποκαλούν δολοφόνους. Αν δουν το όνομά τους στην ταμπέλα μιας οδού, φτύνουν στη γη. Κοιτάξτε, για παράδειγμα, λίγο εμάς και λίγο τους Γερμανούς. Δεν μοιάζουν καθόλου μαζί μας, έτσι δεν είναι; Μνημονεύουν τον Χίτλερ; Του έστησαν προτομές και αγάλματα; Έδωσαν σε λεωφόρους το όνομα του Γκέμπελς ή του Χίμλερ; Στη Γερμανία απαγορεύεται όχι μόνο να διοργανώνονται μνημόσυνα για τον Χίτλερ, αλλά ακόμα και να δίνεται το όνομα Χίτλερ σε παιδιά!
Ναι, εμείς δεν δείχνουμε πολλή ευγνωμοσύνη. Υπάρχουν τόσοι ωραίοι άνθρωποι που απεβίωσαν και έφυγαν από ανάμεσά μας και δεν τους θυμάται κανείς. Ρίξαμε ένα φτυάρι χώμα στον τάφο τους. Και μέχρι εκεί. Ύστερα τους ξεχάσαμε. Ξεχάστηκαν επειδή δεν έκαναν κανένα κακό σε κανέναν. Αν σκότωναν κάποιον άνθρωπο, αν έσβηναν το καντήλι κάποιοιυ, αν έβαζαν φωτιά κάπου, ίσως να τους θυμόντουσαν. Μάλιστα θα γίνονταν και «ήρωες». Ή θα τους θυμόντουσαν και θα τους καταριόντουσαν. Ο Γρίβας είναι ήρωας της ελληνοκυπριακής πλευράς; Κάποιοι τον μνημονεύουν ακόμα ως «εθνικό ήρωα». Επιπλέον, αυτή τη φορά συμμετείχε και η κυβέρνηση στο μνημόσυνό του. Μέσα στην τουρκοκυπριακή κοινότητα δεν μπορείτε να βρείτε έστω και ένα άτομο που θεωρεί ήρωα τον Γρίβα. Εγώ δεν το καταλαβαίνω, ας μου του εξηγήσει κάποιος. Εξήγησέ το, αγαπητέ μου φίλε Γιώργο. Εξήγησέ το, Σάββα. Τι καλό έκανε ο Γρίβας στον κυπριακό λαό; Μακάρι να ζούσε ο καθηγητής Ιστορίας Κώστας Κύρρης και να το εξηγούσε. Ή ακόμα και αν ζούσε, δεν θα το εξηγούσε. Μου είχε πει ότι «ο πατέρας του ήταν Τουρκοκύπριος». Αν δεν αναφέρονται καθόλου στον πατέρα του γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο δεν το κάνουν, λέει! Ρώτησα, έψαξα και έμαθα ύστερα. Τελικά είχε δίκαιο. Πράγματι είναι Τουρκοκύπριος ο πατέρας του. Εγώ τον ήξερα ως έναν από τους μεγαλύτερους προδότες αυτού του νησιού. Και να που και αυτός προέκυψε να είναι ένας από εμάς. Δεν το πιστεύετε, έτσι δεν είναι; Είδα ότι υπάρχουν κάποιοι που δεν το πιστεύουν και όταν το είχα γράψει στο παρελθόν. Τότε ελάτε. Να σας πάρω στους συγγενείς του. Όπως μου λένε. Ήρθε εδώ για να δει την οικογένειά του ένα διάστημα τη δεκαετία του 1960. Στο σπίτι του αδελφού του. Ο αδελφός του είπε στα παιδιά του «φιλήστε το χέρι του θείου σας».
Το αίμα δεν μιλάει, όμως δεν ξεχνούν όσοι φέρουν εκείνο το αίμα. Πέθανε η Σαμπιχά Χικμέτ, η αγαπητή σύζυγος του Αϊχάν Χικμέτ. Πέθανε 63 χρόνια μετά τη δολοφονία του συζύγου της. Έζησε 63 χρόνια φέροντας στην καρδιά της εκείνο τον πόνο. Λίγο πριν την κυρία Σαμπιχά χάσαμε και τον Αϊντίν Χικμέτ. Τον μικρό αδελφό του Αϊχάν. Έπαιζε ούτι, τραγουδούσε, απάγγελλε. Ήταν ένα γλυκύτατος άνθρωπος. Δεν αγαπούσε καθόλου τον Ντενκτάς. Εκείνον θεωρούσε πάντα υπεύθυνο για τη δολοφονία του μεγάλου του αδελφού. Δεν έσφιγγε το χέρι που του άπλωνε ο Ντενκτάς. Έτσι είναι για κάποιους εκείνοι που για κάποιους άλλους είναι «εθνικοί ήρωες».
Τι άνθρωπος ήταν ο Κεμάλ Σιεμί, ένας από τους αρχηγούς της ΤΜΤ, που κυριαρχούσε στη Λευκωσία τη δεκαετία του 1960, όταν όλοι ξημερώνονταν στα φυλάκια; Πείτε μου, τι άνθρωπος ήταν κατ' εσάς ο μακαρίτης; Για εμένα δεν ήταν καθόλου καλός. Εκείνες τις σκοτεινές μέρες του 1963 είχε συλλάβει τον Κεμάλ Ντενίζ, κοτζάμ βουλευτή της Κυπριακής Δημοκρατίας, και τον χαστούκισε στον αστυνομικό σταθμό στο Σαράι μπροστά στα μάτια του μεγάλου μου αδελφού που ήταν και αυτός κρατούμενος. Καλούσε συχνά στο αστυνομικό τμήμα για κατάθεση και την κυρία Ισμέτ, σύζυγο του δολοφονηθέντος Αχμέτ Γκιουρκάν, και οι «ήρωές» του εκεί υποδέχονταν τη γυναίκα φορώντας σώβρακα. Μπορεί να είναι καλός αυτός ο άνθρωπος;
Είπα ότι εμείς οι Κύπριοι δεν δείχνουμε ευγνωμοσύνη; Κάνω λάθος. Δείχνουμε πολλή ευγνωμοσύνη σε όσους μας έκαναν κακό!
