Το 2024 είναι μια χρονιά «επετείων δυστυχίας» για την Κύπρο που συμπληρώνει 50 χρόνια τουρκικής κατοχής. Το έτος αυτό κλείνει με περισσότερες αβεβαιότητες από ποτέ προηγουμένως. Οι δύο πόλεμοι στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή δημιουργούν κενά που δίνουν χώρο για βαθιές γεωπολιτικές ανατροπές. Η Κύπρος έχει να επιλέξει ανάμεσα σε πραγματικά διλήμματα για τη χώρα και τις εικονικές επιδιώξεις της ηγεσίας της.
Στη Μέση Ανατολή τρεις χώρες φαίνεται να αποκτούν στρατηγικό πλεονέκτημα μετά την κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία: οι ΗΠΑ, η Τουρκία και το Ισραήλ. Υπό το βάρος υπέρτερων συμφερόντων, αφήνουν πίσω τη ρητορική γύρω από τις διαφορές τους, αν δεν τα έχουν βρει κιόλας παρασκηνικά μεταξύ τους, σε σχέση με το μεταπολεμικό καθεστώς της περιοχής.
Απανωτά γεγονότα των τελευταίων ημερών αυτό επιβεβαιώνουν! Διεθνή πρακτορεία ειδήσεων καταγράφουν πυκνές διαβουλεύσεις με ανάμιξη στρατιωτικών και μυστικών υπηρεσιών μεταξύ των τριών χωρών, κάτω από τον συντονισμό των ΗΠΑ καθώς κατέρρεε το καθεστώς Άσαντ. Την Παρασκευή (13/12) ο Άντονι Μπλίνκεν βρέθηκε στην Τουρκία, ενώ πίσω του τρέχει και η ΕΕ με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Κατανομή ρόλων
Η νέα κατάσταση πραγμάτων στη Μέση Ανατολή με την Τουρκία σε ρόλο-κλειδί δεν ταιριάζει με τον νέο γεωπολιτικό ρόλο που διακηρύσσει ότι διεκδικεί η κυβέρνηση Ν. Χριστοδουλίδη στην περιοχή. Το μικρό νησί δεν διαθέτει κανένα γεωπολιτικό εκτόπισμα όταν συντρέχουν τέτοιες σεισμικές μετατοπίσεις. Είναι αφελές για την κυπριακή κυβέρνηση να διατείνειται ότι μπορεί να παίξει στο γήπεδο των περιφερειακών ανταγωνισμών --και συνεννοήσεων, όσο κι αν επιχειρεί καθημερινά να δημιουργήσει αυτή την εντύπωση στην κοινή γνώμη- τελευταία αφορμή η επίσκεψη του Βρετανού Πρωθυπουργού Κιρ Στάρμερ στο νησί (10/12).
Μπορεί η Κύπρος να εξυπηρετεί συμφέροντα άλλων, αλλά τι τελικά κερδίζει εκτός από του να βαθαίνει τα δικά της αδιέξοδα;
Με βεβαιότητα ο ΥΠΕΞ της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν, θα ανοίξει τη βεντάλια με τον Μπλίνκεν για την κατανομή ρόλων στην περιοχή, εγείροντας ερωτηματικά προς τους Αμερικανούς για την Κύπρο. Δημόσια, από το βήμα της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης (11/12), προειδοποίησε: «Τα εξοπλιστικά προγράμματα των Ελληνοκυπρίων μπορεί να πυροδοτήσουν μια νέα κούρσα εξοπλισμών στο νησί…»
Η Κύπρος δεν έχει κανένα συμφέρον να επενδύει σε στρατιωτικές υποδομές και εξοπλιστικά προγράμματα, θεωρώντας ότι οι ΗΠΑ λειτουργούν ως αντίβαρο στην κατοχή από την Τουρκία του 37% των εδαφών της. Το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα επιτυγχάνει: τη σιωπηρή παραδοχή της μόνιμης διαίρεσης της νήσου, όπου ο βορράς κατέχεται και ελέγχεται πλήρως από την Τουρκία, ενώ ο νότος θα εξυπηρετεί τις ΗΠΑ. Πάνω στη μοιρασμένη Κύπρο, οι ΗΠΑ και η Τουρκία, κάποια στιγμή πιο φανερά και το Ισραήλ, δεν έχουν ιδιαίτερο πρόβλημα να συνυπάρχουν. Αυτό θέλει ο Χριστοδουλίδης και με ποιο αντάλλαγμα;
Ο Φιντάν προειδοποιεί με κούρσα εξοπλισμών και ταυτόχρονα επιμένει: «Αποκλείεται να εγκαταλείψουμε την κυριαρχική ισότητα και το ισότιμο διεθνές καθεστώς του τουρκοκυπριακού λαού στην εθνική μας υπόθεση, το Κυπριακό» (11/12). Την ίδια στιγμή κτυπά την ε/κ ηγεσία στην αχίλλειο πτέρνα της: «Έχει αποδειχθεί με την πάροδο του χρόνου ότι το μοντέλο της ομοσπονδίας δεν είναι εφαρμόσιμο πλέον στο νησί… Η σελίδα της επανένωσης του νησιού της Κύπρου έχει κλείσει…» (Αθήνα, δηλώσεις 08/11).
Ούτε φύλλο
Την Τρίτη (10/12) στο πάλαι ποτέ διάσημο ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας, που βρίσκεται στη νεκρή ζώνη της Λευκωσίας, ο Πρόεδρος Ν. Χριστοδουλίδης συναντήθηκε σε κοινωνική εκδήλωση με τον Τ/Κ ηγέτη Ερσίν Τατάρ και είχαν 15λεπτη κατ' ιδίαν συνομιλία. Την εκδήλωση οργάνωσε ο ειδικός στην Κύπρο αντιπρόσωπος του ΟΗΕ Κόλιν Στιούαρτ, ο οποίος με το νέο έτος ετοιμάζεται να φύγει από το νησί. Ο Στιούαρτ υπενθύμισε ότι πριν από δύο μήνες οι Χριστοδουλίδης και Τατάρ συμφώνησαν ενώπιον του Γενικού Γραμματέα (15/10) να διαβουλευθούν για να ανοίξουν νέα σημεία διελεύσεων: «στην πραγματικότητα υπήρχε τόση αισιοδοξία στην αρχή που σκεφτήκαμε ότι θα είχαμε μια ανακοίνωση για εσάς εδώ απόψε», είπε στους υπόλοιπους καλεσμένους, από τη διπλωματική κοινότητα και την κοινωνία των πολιτών.
Τέτοια ανακοίνωση δεν υπάρχει γιατί «χρειάζεται πολιτική βούληση», όπως σημείωσε ο Στιούαρτ. Εξού και το γνωστό παιχνίδι ευθυνών που διαχέεται στα εγχώρια ΜΜΕ. Η κυβέρνηση θέλει να πείσει την εσωτερική κοινή γνώμη ότι αυτοί (ο Τατάρ) θέλουν να ανοίξουν τη Μια Μηλιά που τους ευνοεί για να κάνουν εμπόριο, αλλά δεν δέχονται να ανοίξει οδόφραγμα που ευνοεί τους Ελληνοκυπρίους -Πυρόι στη Μεσαορία ή Κόκκινα στην Τηλλυρία.
Μικροπολιτική
Αυτού του είδους η μικροπολιτική δεν πείθει κανέναν διεθνώς ότι οι δύο Κύπριοι ηγέτες σοβαρομιλούν και θέλουν να λύσουν το Κυπριακό. Αυτό μπορεί να μην ενοχλεί ιδιαίτερα τον Ερσίν Τατάρ. Το Κυπριακό όμως έχει νεκρώσει εδώ και σχεδόν 8 χρόνια και ο Χριστοδουλίδης παίζει από το πρωί μέχρι τη νύχτα με εξοπλισμούς και… υψηλή διπλωματία. Το κάνει μόνο για να φαίνεται ότι πράττει το καθήκον του: «μετέφερα (στον Τατάρ) την ετοιμότητά μου να βρεθούμε ακόμη και αύριο, για να συζητήσουμε το θέμα του ανοίγματος νέων οδοφραγμάτων…»
Προτού παραδόσει την έκθεσή της για την Κύπρο στον Αντόνιο Γκουτέρες και αποχωρήσει, η τελευταία προσωπική απεσταλμένη του Μαρία Άνχελα Ολγκίν αποδόμησε την τακτική των ηγεσιών για αμοιβαιότητα στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης. Το τέχνασμα αυτό -βολικό για πολιτικούς της ακινησίας και της διχοτόμησης- έχει κρατήσει τις δύο κοινότητες σε μεγάλο βαθμό αποξενωμένες, παρά την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ εδώ και 20 χρόνια. Η ε/κ ηγεσία, που απλώς κάθεται και αναμένει τον Τατάρ να συμφωνήσει για να ανοίξει ένα οδόφραγμα, προσποιείται την ανήξερη για μια σειρά από ανοιχτά ζητήματα:
Πρώτον, το άνοιγμα ενός ή περισσοτέρων νέων διόδων διέλευσης στα υπάρχοντα 9 σημεία είναι χειροπιαστό ΜΟΕ για να πειστεί ο Γενικός Γραμματέας να προχωρήσει αποφασιστικά σε μια νέα πρωτοβουλία.
Δεύτερον, είναι επίσης μια έμπρακτη απάντηση στους ισχυρισμούς Φιντάν ότι η ομοσπονδία ως μορφή λύσης έχει αποτύχει, καθώς συνάδει με τους βασικούς στόχους της ΕΕ να βοηθήσει την τ/κ κοινότητα για ανάπτυξη και επανένωση.
Εκτός αυτών, συνιστά μια καίρια κίνηση για να μην βρεθεί η ε/κ κοινότητα μπροστά σε διλήμματα για απευθείας εμπόριο των Τ/Κ, προκειμένου να τερματιστεί η απομόνωσή της.
*Το άρθρο δημοσιεύεται και στην Εφημερίδα των Συντακτών (Αθήνα)
