Η 9η Δεκεμβρίου καθορίστηκε ως η Παγκόσμια Μέρα κατά της Διαφθοράς και αποτελεί ετησίως, από το 2003 που υιοθετήθηκε η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την καταπολέμηση της διαφθοράς, σημείο αναφοράς στην παγκόσμια εκστρατεία για την ενίσχυση της δημόσιας ενημέρωσης γύρω από το ζήτημα.
Η διαφθορά δεν είναι αφηρημένη έννοια και δεν αφορά μόνο τους ακτιβιστές, τους νομικούς, τους αστυνομικούς, τους πολιτικούς και τους δημοσιογράφους. Όπως η υγεία δεν αφορά μόνο τους γιατρούς, τους φαρμακοποιούς και τους ασθενείς. Δεν αρχίζει και δεν τελειώνει στις «μίζες», στα «φακελάκια» και στο «μέσο», αλλά αφορά την παιδεία, την νοοτροπία των ανθρώπων, τη λειτουργία της αγοράς, τη διαφάνεια και τον δημοκρατικό έλεγχο, τους κανόνες συμπεριφοράς και, κυρίως, τον βαθμό αλληλοσεβασμού μεταξύ των ανθρώπων.
Η διαφθορά προκαλείται από την αλληλεπίδραση μιας σειράς «επίκτητων» και «κληρονομικών» κοινωνικοπολιτικών, οικονομικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών. Αυτών που αποτελούν τα συστατικά μέρη του συστήματος ηθικών αξιών μιας κοινωνίας και του τρόπου που αυτό το σύστημα εξελίσσεται και μεταλλάσσεται, επηρεαζόμενο και από τους μεταβαλλόμενους παράγοντες που το περιβάλλουν. Είναι, κατά κάποιο τρόπο, ένας «καρκίνος» που προκύπτει μέσα από αυτή την οργανική διαδικασία ανατροφοδότησης.
Και ως τέτοια κακοήθεια, αποτελεί, κατά συνέπεια, κλασικό παράδειγμα «έωλου προβλήματος» ή άλυτου προβλήματος (Wicked problem) που επιβάλλει μόνιμη και διαρκή αντιμετώπιση και χειρισμό, τόσο σε επίπεδο πρόληψης, όπου είναι δυνατόν, όσο και σε επίπεδο θεραπείας. Ο βαθμός επιτυχίας αυτών των χειρισμών καθορίζει και τον βαθμό περιορισμού της ζημιάς που προκαλεί η διαφθορά.
Αν η διαφθορά παραμείνει ανέλεγκτη και λάβει διαστάσεις «επιδημίας», όπως συμβαίνει σε κάποια κράτη, τότε δημιουργεί συνθήκες παρασιτικής «συμβίωσης» με την κοινωνία και την οικονομία μέχρι που να τις διαβρώσει εντελώς, να τις εξαντλήσει και, τελικά, να τις «σκοτώσει». Το είδαμε και το βλέπουμε στις περιπτώσεις «αποτυχημένων κρατών» στη γειτονία μας, στην κεντρική και νότια Αμερική, στην Αφρική, στην Ασία, στην Ευρώπη. Σε κάποιες δε περιπτώσεις, ο βαθμός και τα επίπεδα διαφθοράς είναι τέτοια που, δυστυχώς, οι συνέπειές τους πλέον δεν μετριούνται μόνο σε απώλεια πόρων και δημιουργία δημοκρατικών ελλειμμάτων ή σε αριθμό πολιτικών σκανδάλων, αλλά σε απώλεια εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπινων ζωών.
Ένα συγκλονιστικό στοιχείο που αξίζει να θυμόμαστε όταν αναφερόμαστε στις επιπτώσεις της διαφθοράς και στα «μαύρα» της χρήματα που ενίοτε καταλήγουν στις στέπες μας, γίνονται πύργοι στις πόλεις μας, λιμουζίνες στους δρόμους μας και καταθέσεις στις τράπεζές μας, είναι η επίπτωσή τους στις ζωές των παιδιών μας. Με βάση τα στοιχεία του Διεθνούς Προγράμματος Ανάπτυξης του ΟΗΕ, περίπου 140 χιλιάδες παιδιά πεθαίνουν κάθε χρόνο διεθνώς μόνο από τη διαφθορά στα συστήματα υγείας και περίθαλψης!
Το πιο πάνω συγκεκριμένο παράδειγμα σχεδόν καταργεί τις όποιες άλλες προσπάθειες διασφάλισης συνθηκών ευημερίας και ασφάλειας σε μια πολιτεία. Αφού, τι σημασία έχει η οικονομική ανάπτυξη, η κατασκευή δημόσιων έργων και οι εξοπλισμοί, όταν μόνο και μόνο από τη διαφθορά στον τομέα της δημόσιας υγείας χάνονται οι επόμενες γενιές ενός λαού;
Πέραν όμως εκείνων των ακραίων παραδειγμάτων συστημικής διαφθοράς που προσάπτουν, όχι και τόσο κολακευτικά, επίθετα σε έναν λαό, όπως δυστυχώς μάθαμε και εμείς εδώ στην Κύπρο, γνωρίζουμε ότι εξάρσεις διαφθοράς παρατηρούνται και σε επιμέρους τομείς δραστηριότητας σε όλα τα κράτη του κόσμου και σε διάφορα επίπεδα έντασης και εύρους. Γι’ αυτό και η προσπάθεια δεν αφορά μόνο την αντιμετώπιση της διαφθοράς στα κράτη εκείνα που συχνά-πυκνά φιγουράρουν στον πάτο των διεθνών κατατάξεων ή στα πρωτοσέλιδα των διεθνών ΜΜΕ, επειδή η διαφθορά ως κακοήθεια στον τρόπο διεκπεραίωσης του βίου μας δεν αφήνει κανέναν ανεπηρέαστο, αφού τα παράγωγά της διαχέονται παντού.
Γι’ αυτό και πλέον η διαφθορά βρίσκεται ψηλά στη λίστα των σοβαρών ανησυχιών της κοινής γνώμης. Η ανεπιτυχής αντιμετώπισή της συμβάλει καθοριστικά στο κλίμα απελπισίας, ακύρωσης και τοξικότητας που οδηγεί στον λαϊκισμό και στην εσωστρέφεια. Συνθήκες που επιδεινώνονται όταν, αντί για την πραγματική και πολύπλευρη αντιμετώπιση της διαφθοράς, η πολιτεία, οι δημόσιοι θεσμοί και οι ιδιωτικοί αρμόδιοι φορείς προσποιούνται ότι την αντιμετωπίζουν, είτε για λόγους ικανοποίησης προσωπικών εμμονών και εμπαθειών, είτε για λόγους δημιουργίας εντυπώσεων, όπως είδαμε, δυστυχώς, να συμβαίνει, κατά καιρούς, και εδώ στην Κύπρο…
