Σε μια πήλινη πινακίδα της αρχαίας Μεσοποταμίας (γύρω στο 2050 π. Χ.) αναγράφονται με εξαιρετική ακρίβεια οι παραδόσεις προβάτων και κατσικιών από τους κατοίκους προς την κεντρική διοίκηση, μέσα σε 28 μέρες - προφανώς στο πλαίσιο της φορολογίας.
Οι αρχαιολόγοι έμειναν έκπληκτοι με την ακρίβεια και τη σχολαστικότητα της ανά ημέρα καταγραφής. Προφανώς, αυτή η πινακίδα-έγγραφο αντικατόπτριζε τις γενικότερες προσπάθειες δημιουργίας μιας αποτελεσματικής κεντρικής διοίκησης. Όμως, το παράδοξο είναι ότι παρ' όλη τη σχολαστικότητα, το αποτέλεσμα της καταγραφής είναι λανθασμένο. Οι αρχαιολόγοι μέτρησαν συνολικά 898 ζώα, ενώ ο καταγραφέας αναφέρει στο τέλος ως σύνολο τον αριθμό 896.
Πολύ πιθανόν ο καταγραφέας, παρά την ανά ημέρα αφοσιωμένη δουλειά, ήταν επιπόλαιος στην τελική καταμέτρηση και δεν διπλοέλεγξε το σύνολο. Ή, κράτησε για τον εαυτό του δύο κατσίκια και παραποίησε σκόπιμα τον τελικό αριθμό· όντας βέβαιος ότι κανένας άλλος δεν θα έμπαινε στον κόπο να κάνει καταμέτρηση.
Όποια και να είναι η εξήγηση, το σημαντικό είναι το εξής: Στη δημόσια ζωή, πολλές φορές υπάρχουν πράξεις ή λόγια που στην πραγματικότητα αναιρούν τον ίδιο τον λόγο ύπαρξής της.
Το κούνημα του δαχτύλου
Το τελευταίο διάστημα είχαμε πολλά κουνήματα δαχτύλου από διάφορα δημόσια πρόσωπα. Αρκετοί ευρωβουλευτές μας κούνησαν το δάχτυλο στην ΕΕ γιατί «ακολουθεί δύο μέτρα και δύο σταθμά», και δεν κάνει τίποτε για να απαλλαγεί η Κύπρος από την κατοχή. Την ώρα που οι ίδιοι ακολουθούν πέντε μέτρα και δέκα σταθμά στο Ευρωκοινοβούλιο (ψηφίζοντας ό,τι νομίζουν ότι συμφέρει αποκλειστικά στην Κύπρο ή στην πολιτική τους ομάδα).
Από την άλλη, ο βουλευτής Κυριάκος Χατζηγιάννης κούνησε το δάχτυλο στον Πρωθυπουργό της Ελλάδας ότι ξεπουλά τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας στην Τουρκία! Ούτε ο Αντώνης Σαμαράς δεν το είχε πάρει μέχρις εκεί.
Ο δε Πρόεδρος κούνησε το δάχτυλο σε απεργούς (και μη), αλλά και σε όσους συζητούν το θέμα του ΝΑΤΟ· το οποίο ο ίδιος είχε ανοίξει σκόπιμα, για να κερδίσει πόντους στην κοινή γνώμη και για να φύγει η προσοχή από τα φλέγοντα!
Πολιτικά ορθώς ομιλούντες, θα μπορούσαμε να πούμε ότι σε όλες τις περιπτώσεις μιλούμε για ατυχείς στιγμές αμετροέπειας. «Είπαν και δύο κουβέντες παραπάνω, δεν τρέχει και τίποτε…». Λάθος! Η διαφορά δεν είναι ποσοτική, π.χ. είπαν εκατό κουβέντες και έκαναν ένα-δύο λάθη. Δεν είναι δύο κατσίκες πάνω δύο πρόβατα κάτω. Το θέμα είναι ουσιαστικό. Γιατί σε όλες τις περιπτώσεις απουσίαζε το απαραίτητο συστατικό που καταξιώνει με την παρουσία του τον δημόσιο λόγο, ή τον απαξιώνει με την απουσία του: Η σοβαρότητα! Πόσω μάλλον που συμπεριφορές όπως τις πιο πάνω δεν είναι κάτι σπάνιο στον δημόσιο λόγο.
Η νέα σύγκρουση
Θα ήταν βλακώδες να υποστηρίζει κανείς ότι οι ιδεολογίες έχουν πια πεθάνει. Υπάρχουν, και η αντιπαράθεση μεταξύ τους και συνεχής είναι και επιβαλλόμενη για τη δημοκρατία. Εκείνο που έχει υποχωρήσει είναι ο άτεγκτος χαρακτήρας των ιδεολογικών συγκρούσεων και η απροθυμία συνεννόησης και συνδιαλλαγής. Καθώς και ο μεσσιανικός τους χαρακτήρας.
Ακριβώς σε αυτό το νέο πλαίσιο γίνεται πια εξαιρετικά κρίσιμο ένα άλλο κριτήριο: Πόσο σοβαρός είναι ένας πολιτικός οργανισμός και ένας πολιτικός. Πάντα ήταν υψηλής σημασίας κριτήριο, αλλά τώρα γίνεται καθοριστικό. Ο Τραμπ δεν τρομάζει το σύμπαν μόνο επειδή έχει ακροδεξιές αντιλήψεις. Περισσότερο τρομάζει τον κόσμο γιατί είναι ο άνθρωπος που σύστηνε στους πολίτες του να πίνουν χλωρίνη για να σκοτώσουν τον κορωνοϊό μέσα τους.
Οι παρενέργειες
Η έλλειψη σοβαρότητας στη δημόσια ζωή την αποηθικοποιεί. Γιατί, όταν ένα δημόσιο πρόσωπο στερείται σοβαρότητας και λογικής συνέπειας στον τρόπο λειτουργίας του, μπορεί να λέει πράγματα ευχάριστα στο αφτί των ψηφοφόρων του, αλλά στερεί από τον δημόσιο λόγο και την πολιτική ως πράξη το ηθικό της υπόβαθρο. Η έλλειψη σοβαρότητας οδηγεί αυτόματα στον λαϊκισμό, αλλά και στον παραμερισμό του ηθικού κριτηρίου, δηλαδή του να λέει και να πράττει κανείς ωφέλιμα για το σύνολο πράγματα. Ανεξάρτητα αν ωφελούν ή όχι τη δημοτικότητά του. Και τουλάχιστον σε περιόδους μεταβατικές και με κορυφούμενες κρίσεις, αυτό είναι πιο σημαντικό από το αν είναι δεξιός ή αριστερός ένας πολιτικός.
Γιατί; Διότι σε τέτοιες περιόδους το αίσθημα ανασφάλειας γίνεται κυρίαρχο στους πολίτες, άρα αυτοί γίνονται και πιο ευάλωτοι, όχι σε ό,τι τους δείχνει την αλήθεια και την πραγματικότητα, αλλά σε ό,τι τους καθησυχάζει τους φόβους τους. Άρα, τα πολιτικά πρόσωπα που δεν επιστρατεύουν επαρκώς τη σοβαρότητά τους γίνονται και πιο επικίνδυνα να οδηγήσουν τις κοινωνίες μακριά από την αλήθεια και την πραγματικότητα, σε χειρότερες περιπέτειες από αυτές που ήδη βιώνουν.
Δημόσια πρόσωπα που δεν έχουν ως προτεραιότητα τη σοβαρότητα, εκτός από το ότι δεν θεωρούν υποχρέωσή τους να μελετήσουν σε βάθος τα πράγματα πριν σχηματίσουν και εκφράσουν άποψη, θεωρούν δικαίωμά τους και να προχωρούν στη βάση απλοϊκών συλλογισμών και νοητικών σχημάτων. Το συχνότερο νοητικό σχήμα στο οποίο οδηγεί η απλοϊκή σκέψη είναι το σύνδρομο του καθρέφτη: Επειδή ο άλλος είναι αδιάλλακτος, πρέπει να είμαι κι εγώ αδιάλλακτος. Επειδή το αντίδικο κράτος έχει εθνικιστικές συμπεριφορές, πρέπει κι εγώ να έχω εθνικιστικές συμπεριφορές. Λάθος! Όσο πιο ακραίος είναι ο άλλος, τόσο πιο σοβαρός πρέπει να είσαι εσύ. Διαφορετικά το αποτέλεσμα είναι η καταστροφή.
Το δικαίωμα στην προσδοκία
Για να είμαστε λιγότερο απαισιόδοξοι, το τελευταίο διάστημα αρκετοί πολιτικοί στην Κύπρο επιδεικνύουν τη δέουσα σοβαρότητα σε κρίσιμα ζητήματα τα οποία διαχειρίζονται. Έχουμε δει αρκετά τέτοια δείγματα, ιδιαίτερα σε επιτροπές και στην ολομέλεια της Βουλής. Ίσως, γιατί όλο και περισσότεροι διαισθάνονται πως οι εποχές άλλαξαν και οι πραγματικότητες γίνονται όλο και πιο επιθετικές· με την ανάγκη για σοβαρές και γρήγορες παρεμβάσεις να αυξάνεται κατακόρυφα.
Ένα άλλο αισιόδοξο δείγμα είναι το γεγονός ότι οι πολίτες δεν φαίνεται να επηρεάζονται πολύ στην κρίση τους για τον Πρόεδρο από τα επικοινωνιακά τεχνάσματα. Ούτε οι διαρροές του Προεδρικού για το ΝΑΤΟ, ούτε εκείνες για δήθεν σιδερένιο θόλο προστασίας της Κύπρου ανέβασαν τη δημοτικότητα του Ν. Χριστοδουλίδη.
Δικαιούμαστε επομένως να ελπίζουμε ότι το κριτήριο της σοβαρής συμπεριφοράς και της λογικής συνέπειας θα γίνεται όλο και πιο ισχυρό στον τρόπο με τον οποίο οι ίδιοι οι πολίτες κρίνουν τα δημόσια πρόσωπα.
Το Καλάθι
• …με τις ανακατατάξεις (1): Μέσα σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα έγιναν πολλές ζυμώσεις στον ΔΗΣΥ, οι οποίες κορυφώθηκαν με την τριμερή συνεννόηση Αννίτας-Αναστασιάδη-Αβέρωφ. Γιατί όλο αυτό; Βλέπουν στον ορίζοντα κίνδυνο σύμπλευσης ΑΚΕΛ-ΔΗΚΟ, με μη αποκλειόμενο σενάριο τη συνεργασία στις προεδρικές του 2028. Ακούγονται ήδη διάφορα πρόσωπα για τη θέση του κοινού τους υποψηφίου. Εκείνο όμως που κάνει τους Αναστασιάδη και Αβέρωφ να βγάζουν εξανθήματα είναι το όνομα του Οδυσσέα Μιχαηλίδη. Αυτό αξιοποίησε η Αννίτα για να της βγει η συσπείρωση στον ΔΗΣΥ.
• …με τις ανακατατάξεις (2): Αυτό που περνά σχετικά απαρατήρητο, αλλά δείχνει να εμπεδώνεται τις τελευταίες εβδομάδες, είναι η διάχυση της αίσθησης στα πολιτικά γραφεία των κομμάτων ότι ο Ν. Χριστοδουλίδης «δεν τραβά» για δεύτερη θητεία. Υπάρχει σχεδόν… ομοφωνία σ’ αυτό, ακόμη και στα κόμματα που (επί του παρόντος) τον στηρίζουν. Αυτό είναι εντυπωσιακό, γιατί θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι πολύ νωρίς ακόμη για τέτοιες βεβαιότητες.
• …με τις ανακατατάξεις (3): Υπάρχουν γύρω μας και ανακατατάξεις που παράγουν πολλή ανησυχία. Η κυβερνητική κρίση σε Γερμανία και Γαλλία παράγει πολύ άγχος στην Ευρώπη. Αλλά και στην περιοχή μας, η πολύ πιθανή ήττα και παραίτηση του Άσαντ και το χάος στον Λίβανο δεν πάνε πίσω για τις πιθανές παρενέργειες. Ούτε η ανακατανομή των συμμαχιών στην Εγγύς και Μέση Ανατολή. Υπάρχουν όμως και πιθανές ανακατατάξεις με θετικό πρόσημο. Όπως για παράδειγμα η πιθανή δικαστική καταδίκη του Νετανιάχου. Και ενδιαφέρον περιεχόμενο, όπως η αλλαγή φρουράς στην αξιωματική αντιπολίτευση στην Ελλάδα, με το ΠΑΣΟΚ να αποκτά αέρα σοβαρού διεκδικητή της εξουσίας. Όπως και να έχουν τα πράγματα, ακριβώς αυτή την περίοδο χρειαζόμαστε περισσότερη σοβαρότητα από το πολιτικό προσωπικό. Θα την έχουμε;
