Sevgul Uludag
Τηλ: 99 966518
Ο Dr. Dervish Ozer, του οποίου τα άρθρα κατά καιρούς μοιράζομαι εδώ για τους αναγνώστες μου, είναι από την Επηχώ και συνεχίζει να γράφει τις αναμνήσεις του από τη Μεσαορία όπου οι άνθρωποι φρόντιζαν ο ένας τον άλλον, όταν κάποτε οι κοινότητές μας ζούσαν μαζί. Στα απομνημονεύματά του γράφει τα ακόλουθα με τον τίτλο «Αντίο Μαμμού Φωτού. Αντίο Κολλίτση»: «Πριν από χρόνια, πριν από πολλά χρόνια, όταν ούτε η μητέρα μου δεν είχε γεννηθεί ακόμα, όταν στο νησί μόλις που υπήρχαν δύο αυτοκίνητα. Εκείνη την εποχή, αυτά τα δύο αυτοκίνητα ανήκαν σε δύο ανθρώπους: Το ένα αυτοκίνητο ανήκε στον Άγγλο κυβερνήτη και το άλλο αυτοκίνητο ανήκε στον κυβερνητικό γιατρό από την Κυθρέα, τον γιατρό Κολλίτση. Όλα τα χωριά της περιοχής ήταν συνδεδεμένα με τον Κολλίτση. Όποιος ήταν άρρωστος ή πονούσε το στομάχι του, ανέβαινε στο γαϊδούρι του και πήγαινε στον Κολλίτση για να τον γιατρέψει. Όσοι δεν μπορούσαν να πάνε, έστελναν μήνυμα στον Κολλίτση. Εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν τηλέφωνα, έστελναν μήνυμα με κάποιον που πήγαινε στον Κολλίτση με το γαϊδούρι ή με το ποδήλατο. Και ο Κολλίτσης έμπαινε στο αυτοκίνητό του και πήγαινε στο χωριό για να περιθάλψει τον ασθενή. Αλλά όταν ο γιατρός Κολλίτσης ερχόταν με το αυτοκίνητό του στο χωριό, πίσω από το αυτοκίνητό του υπήρχαν πολλά παιδιά που σήκωναν τόνους σκόνης και άρχιζαν να τρέχουν και να τραγουδούν ένα τραγουδάκι για την επίσκεψή του στο χωριό με το αυτοκίνητό του.
«Ο Κολλίτσης ήρθε και είπε dut»
«Η καρδιά μου έκανε τον ήχο kut.»
(«Dut» είναι ο ήχος της κόρνας του αυτοκινήτου και «kut» είναι ο ήχος της καρδιάς. S.U.)
Όταν υπήρχε ένας άρρωστος στο χωριό, τα παιδιά περίμεναν στην είσοδο του χωριού, αφού φαντάζονταν ότι θα ερχόταν ο Κολλίτσης. Όταν ερχόταν ο Κολλίτσης, άρχιζαν να τρέχουν πίσω από το αυτοκίνητό του μέχρι το σπίτι του ασθενούς και τραγουδούσαν τους δύο παραπάνω στίχους.
Ο Κολλίτσης ήταν ένας γιατρός που όλοι στην περιοχή αγαπούσαν και σέβονταν. Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι τον σέβονταν και γίνονταν φίλοι μαζί του χωρίς να νοιάζονται για τη θρησκεία ή την εθνικότητα, εναποθέτοντας την υγεία και τη ζωή τους στα χέρια του για να τους φροντίσει.».
Μαμμού Φωτού
«Και υπήρχε επίσης αυτή η Μαμμού Φωτίου.Σύμφωνα με κάποιους από αυτούς, ήταν η Μαμμού Χωτού και για κάποιους άλλους ήταν η Μαμμού Φωτού. Η Μαμμού Φωτού ήταν από το Έξω Μετόχι. Ήταν η θρυλική μαία που είχε βοηθήσει όλες τις γυναίκες της περιοχής να γεννήσουν τα παιδιά τους από το 1940 μέχρι το 1963-64. Έπαιρνε το ποδήλατό της και γύριζε τα σπίτια όλων των εγκύων γυναικών και έκανε τα πάντα κάθε μέρα για να μετρήσει την αρτηριακή πίεση των εγκύων για την υγεία τους και την υγεία του μωρού τους, να πάρει δείγματα ούρων για εξετάσεις και τέλος τις βοηθούσε να γεννήσουν.».
«Ποτέ δεν έκανε διακρίσεις.»
«Η Μαμμού Φωτού είχε βοηθήσει τουλάχιστον ένα άτομο από το κάθε σπίτι της περιοχής να γεννήσει, είχε βοηθήσει τις γυναίκες να θηλάσουν για πρώτη φορά τα νεογέννητα μωρά τους. Έδειχνε φροντίδα και προσοχή σε κάθε γυναίκα της περιοχής σαν να ήταν δικά της παιδιά, ανεξάρτητα αν ήταν Τουρκοκύπριες ή Ελληνοκύπριες.
Όσο η Μαμμού Φωτού το έκανε αυτό, δεν την ένοιαζε αν ήταν φτωχές ή πλούσιες, δεν έκανε ποτέ διακρίσεις μεταξύ των Τουρκοκυπρίων ή Ελληνοκυπρίων γυναικών που βοηθούσε. Και αν ρωτούσες τους χωριανούς μας, δεν ήξεραν την εθνικότητά της και την ανέφεραν ως «Η Μαμμού Φωτού μας» («Bizim Fodu Ebe.»). Αν ρωτούσατε πόσο είχε χρεώσει για τον τοκετό, κάποιοι θα έλεγαν: «Δύο αβγά», κάποιοι θα έλεγαν «ένα πιάτο φρέσκα φασολάκια», κάποιοι θα έλεγαν «ένα μπουκάλι ελαιόλαδο». Η Μαμμού Φωτού ανέβαινε στο γαϊδούρι του χωριανού που πήγαινε να την πάρει αν ήταν χειμώνας και το καλοκαίρι, πήγαινε με το ποδήλατό της σε όλες τις έγκυες γυναίκες και τις φρόντιζε.
Περνούσαν τα χρόνια και η Μαμού Φωτού βοηθούσε στις γέννες, παίρνοντας ως πληρωμή μια σακούλα φασόλια και ο γιατρός Κολλίτσης φρόντιζε τους ασθενείς παίρνοντας ως πληρωμή ένα μπουκάλι ελαιόλαδο.».
«Μετατρέπονται σε εχθροί»
«Έρχεται όμως μια μέρα που τα μωρά τα οποία η Μαμμού Φωτού είχε βοηθήσει να έρθουν σε αυτόν τον κόσμο στρέφονται το ένα εναντίον του άλλου και γίνονται εχθροί. Δεν ξέρουν τι σημαίνει να είσαι γείτονας και δεν ακούνε τον Κολλίτση, χτυπιούνται και τραυματίζονται μεταξύ τους και προχωρούν ακόμα παραπέρα και αρχίζουν να σκοτώνονται μεταξύ τους. Και ούτε αυτό είναι το τέλος. Ένοπλοι περικύκλωναν τα χωριά και κατά τη διάρκεια της νύχτας δεν επέτρεπαν σε κανέναν να μπει στα χωριά. Δεν επέτρεπαν σε κανέναν να μπει. Δεν επέτρεπαν στον γιατρό Κολλίτση και στη Μαμμού Φωτού που είχαν θεραπεύσει τους αρρώστους τους και είχαν βοηθήσει τα παιδιά τους να έρθουν σε αυτή τη γη, να μπουν στα τουρκοκυπριακά χωριά. Οι άρρωστοι έμειναν χωρίς γιατρό, οι έγκυες γυναίκες χωρίς μαία. Η Μαμμού Φωτού έστελνε μήνυμα ότι «αν μου επιτρέψουν, θα έρθω και θα βοηθήσω τις γυναίκες να γεννήσουν, αλλιώς θα προσευχηθώ γι' αυτές, αλλά πες σε αυτό το κορίτσι να μη φοβάται, ξέρω ότι θα γεννήσει πολύ εύκολα», ενισχύοντας το ηθικό στις γυναίκες ακόμα κι αν δεν μπορούσε να έρθει.
Δεν της δίνεται άδεια για να έρθει
Όταν η Μαμμού Φωτού δεν μπορούσε να έρθει, οι ηλικιωμένοι προσπαθούσαν να βοηθήσουν τις έγκυες γυναίκες να γεννήσουν, αλλά κανένας δεν είναι σαν τη Μαμμού Φωτού και δεν μπορούσαν να βοηθήσουν τις έγκυες γυναίκες όπως αυτή. Κάποιες γυναίκες είχαν πόνους γέννας για τρεις μέρες και τρεις νύχτες και δεν μπορούσαν να γεννήσουν και οι χωριανοί ζητούσαν άδεια να φέρουν τη Μαμμού Φωτού αλλά δεν υπήρχε άδεια να τη φέρουν. Κάποιες έγκυες γυναίκες γεννούσαν, κάποιες άλλες δεν μπορούσαν να γεννήσουν και τις πήγαιναν κρυφά στη Λευκωσία για να γεννήσουν εκεί.
Και τώρα τα τουρκοκυπριακά χωριά της περιοχής είναι χωρίς γιατρό και χωρίς μαία. Για χρόνια δεν υπάρχουν γιατροί και τα άρρωστα παιδιά τα εξέταζε ένας στρατιωτικός Τούρκος γιατρός από την ΤΟΥΡΔΥΚ που ερχόταν περιστασιακά στο χωριό. Αργότερα δημιουργήθηκε ένα κέντρο υγείας στο χωριό Τζιάος και εκεί υπήρχε ένας Τουρκοκύπριος γιατρός. Αλλά και πάλι δεν υπάρχουν μαίες. Η Μαμμού Φωτού εξακολουθεί να μην μπορεί να μπει στο χωριό. Έστελνε μόνο χαιρετισμούς στις γυναίκες που είχε βοηθήσει να γεννήσουν. Και αν έβλεπε τα μωρά που είχε βοηθήσει να γεννηθούν έξω στα χωράφια, τα φώναζε και τα χάιδευε και τους έδινε γλυκά.».
«Ας αναπαυθεί εν ειρήνη»
Οι κάτοικοι του χωριού δεν λάμβαναν νέα για τον γιατρό Κολλίτση, αλλά η Μαμμού Φωτού, εκδιωγμένη από το Έξω Μετόχι μετά το 1974, εγκαταστάθηκε στην Αγγλία και μετά από μερικά χρόνια πέθανε εκεί. Όταν συναντούσε κάποιους χωριανούς μας όσο ήταν στην Αγγλία, τους ρωτούσε και μάλιστα στα τουρκικά:
«Πώς είναι αυτή η Meryem, είναι καλά;»
«Και πώς είναι η Munevver, τι κάνει;»
«Σας παρακαλώ, πείτε της ένα γεια, τα παιδιά που βοήθησα να γεννηθούν, είναι ζωντανά, είναι υγιή;»
Τα μωρά που βοήθησες να γεννηθούν είναι ζωντανά και υγιή Μαμμού Φωτού, μην ανησυχείς. Ας αναπαυθείς εν ειρήνη. Κάθε μέρα το όνομά σου αναφέρεται σε αυτό το χωριό και σε μνημονεύουν με μεγάλο σεβασμό.
Αντίο Μαμμού Φωτού.
Αντίο Κολλίτση.
Ας τραγουδήσουμε το στιχάκι μας:
«Ο Κολλίτσης ήρθε και είπε dut»
«Η καρδιά μου έκανε τον ήχο kut.»
(Στα τουρκικά η ρίμα ήταν: «Kollitsi geldi düt dedi! Yüreciğim küt dedi!»)
ΞΕΧΩΡΙΣΤΟ
Δημιουργία κοινού κέντρου υγείας
Τέτοιες αναμνήσεις, όπως επεσήμανε ο καλός μας φίλος Dr. Dervish Ozer, είναι πολύτιμες. Θα μπορούσε να δοθεί η ευκαιρία στις κοινότητές μας, ως μέτρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης, να δημιουργήσουν παρόμοιες αναμνήσεις στον τομέα της υγείας: Το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου CING μετακομίζει σε νέο κτήριο από ό,τι διαβάζουμε στις ειδήσεις. Το κτήριο του CING χτίστηκε κάποτε στο συγκεκριμένο σημείο στον Άγιο Δομέτιο/Έγκωμη με την προοπτική ότι θα λειτουργούσε δικοινοτικά και ότι θα υπήρχαν δύο πόρτες εισόδου για να φτάσει κανείς στο κτήριο, μία από την τουρκοκυπριακή πλευρά και μία από την ελληνοκυπριακή πλευρά. Το CING ιδρύθηκε πριν από δεκαετίες με την προοπτική ότι θα λειτουργούσε και θα εξυπηρετούσε δικοινοτικά. Ο Ντενκτάς το εμπόδισε αυτό την εποχή εκείνη.
Τώρα που το CING θα μετακομίσει σε νέο κτήριο, γιατί να μην το κάνει ως δικοινοτική ή πολυπολιτισμική μονάδα υγείας όπου οι μελλοντικές μαίες θα μπορούν να εκπαιδεύονται μαζί, ή να το μετατρέψει σε ένα δικοινοτικό/πολυπολιτισμικό κέντρο υγείας για έγκυες γυναίκες ή για παιδιά; Και θα μπορούσε να ονομαστεί «Κέντρο Υγείας Μαμμού Φωτού» στη μνήμη μιας σπουδαίας γυναίκας που υπηρέτησε τις κοινότητές μας χωρίς καμία διάκριση με βάση την εθνικότητα ή τη θρησκεία.
