Τηλ: 99966518
Ένας από τους αναγνώστες μου, ο Mustafa Ozhakki, αφού διάβασε το άρθρο μου για τις αναμνήσεις μιας 80χρονης γυναίκας από τη Λεμεσό, μοιράζεται μαζί μου φωτογραφίες ενός νεαρού άντρα που είχε σκοτωθεί στον πόλεμο το 1974 που τις είχε τραβήξει ο ίδιος. Ήταν μόλις 14 χρονών και όταν έγινε το πραξικόπημα από την ελληνική χούντα και την ΕΟΚΑ Β στις 15 Ιουλίου 1974, δεν μπορούσε να βγει έξω για να παίξει όπως συνήθιζε και έτσι είχε εγκλωβιστεί στη γειτονιά του. Μπορούσε να κυκλοφορεί μόνο στον δικό του «μαχαλά». Του άρεσε από μικρός να φωτογραφίζει ανθρώπους. Είχε φωτογραφίσει τον Kazim Ali που υπηρετούσε τη θητεία του σε μια μονάδα κοντά στο σπίτι του.
Η φωτογραφία
Ο νεαρός Mustafa έβγαλε τις φωτογραφίες του στις 17 ή 18 Ιουλίου 1974 με τη μικρή του φωτογραφική μηχανή και αυτές υπήρχαν σε αυτήν μέχρι που έφυγαν πρόσφυγες από τη Λεμεσό και πήγαν στην Κερύνεια και μόνο αφού εγκαταστάθηκαν στο βόρειο τμήμα του νησιού, εμφάνισε το φιλμ στη Λευκωσία. Αυτές ήταν οι τελευταίες φωτογραφίες του Kazim Ali, αφού σκοτώθηκε στις 20 Ιουλίου 1974, μαζί με άλλους 3-4 Τουρκοκύπριους από την ίδια μονάδα. Ο Kazim Ali είναι θαμμένος στην αυλή του τουρκοκυπριακού νοσοκομείου στη Λεμεσό. Το όνομά του ήταν στον κατάλογο των Τουρκοκυπρίων που σκοτώθηκαν και θάφτηκαν στην αυλή του νοσοκομείου στη Λεμεσό το 1974 και ο Mustafa Ozhakki βλέποντας το άρθρο μου έστειλε τις φωτογραφίες γράφοντας το μήνυμα:
«Στις 15 Ιουλίου, στο πραξικόπημα, σήμαινε συναγερμός και δεν μπορούσαμε να βγούμε έξω για να κυκλοφορήσουμε. Και εγώ επειδή βαριόμουν, πήγαινα γύρω από τα στρατιωτικά φυλάκια κοντά στο σπίτι μας και έβγαζα φωτογραφίες από αυτά τα στρατιωτικά φυλάκια των Τουρκοκυπρίων. Το φιλμ αυτών των φωτογραφιών το εμφάνισα τον Οκτώβριο του 1974, αφού είχαμε περάσει στο βόρειο τμήμα του νησιού - το εμφάνισα στη Λευκωσία και όλα αυτά τα χρόνια κρατούσα αυτές τις φωτογραφίες. Πριν από μερικά χρόνια, μοιράστηκα αυτές τις φωτογραφίες για πρώτη φορά στην ομάδα στο Facebook των Λεμεσιανών. Φοιτούσα στην Αγγλική Σχολή ως εσωτερικός μαθητής, αλλά επειδή ήταν περίοδος διακοπών, είχα αποκλειστεί στη Λεμεσό στις 20 Ιουλίου 1974.
Δεν θα το ξεχάσω ποτέ αυτό: Ο μαχαλάς μας (γειτονιά) ήταν στα σύνορα με την ελληνοκυπριακή περιοχή και μετά το πραξικόπημα, μια μεγάλη αυτοκινητοπομπή είχε περάσει από τον μαχαλά μας. Αν δεν κάνω λάθος, το κομβόι αυτό αποτελούνταν από υποστηρικτές του Μακαρίου. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτή την αυτοκινητοπομπή με τα land rovers και τα pickups, γεμάτα ένοπλους άντρες. Μετά, όπως άκουσα από τους μεγαλύτερούς μου, αυτή η αυτοκινητοπομπή έπεσε σε ενέδρα της ΕΟΚΑ Β έξω από τη Λεμεσό και σκοτώθηκαν όλοι. Αυτά ήταν τα φορτηγά με τα πτώματα που σας ανέφερε η 80χρονη κυρία και για τα οποία γράψατε στο άρθρο σας». Αυτά ήταν τα λόγια του Mustafa Ozhakki. Τον ευχαριστώ που μοιράστηκε μαζί μας αυτές τις αναμνήσεις και τις τελευταίες φωτογραφίες του Kazim Ali.
Μοιραζόμαστε τον πόνο των συγγενών του Kazim Ali, καθώς και τον πόνο όλων των άλλων συγγενών Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων των οποίων οι αγαπημένοι τους σκοτώθηκαν στον πόλεμο. Τέτοιος πόνος και τραύματα δεν φεύγουν ποτέ. Αλλά τουλάχιστον όταν τον μοιραζόμαστε, ίσως μπορεί να είναι ένα είδος παρηγοριάς ότι αυτοί που υποφέρουν δεν είναι μόνοι τους και μπορούν να μοιραστούν τον πόνο τους.
Η ιστορία του «βασιλιά»
Μετά τον πόλεμο, οι Τουρκοκύπριοι της Λεμεσού εγκαταστάθηκαν στην Κερύνεια. Κάποιοι από αυτούς ποτέ δεν προσαρμόστηκαν στην Κερύνεια, ενώ άλλοι έπρεπε να βρουν τρόπο να προσαρμοστούν στο νέο τους περιβάλλον. Στο μυθιστόρημά του με τίτλο «Ο Βασιλιάς», ο σύζυγός μου Zeki Erkut γράφει γι’ αυτά. Ο σύζυγός μου και η οικογένειά του ήταν πρόσφυγες από την Ομορφίτα από το 1963 μέχρι το 1975 και έτσι ξέρει τι σημαίνει να αφήνεις το σπίτι σου, το χωριό σου και να χάνεις τα πάντα. Στο μυθιστόρημά του, ένας νεαρός Τουρκοκύπριος από τη Λεμεσό που ήταν «σταρ του τραγουδιού» και γι' αυτό τον αποκαλούσαν «Ο Βασιλιάς», ποτέ δεν ‘προσαρμόστηκε’ στην Κερύνεια. Αρνήθηκε να συμμετέχει στη λεηλασία, τη διαφθορά, την κερδοσκοπία και τους βρόμικους τρόπους δράσης. Προσπαθούσε απεγνωσμένα να ανακτήσει τον χαμένο του τίτλο ως «Βασιλιάς» στη μουσική, αλλά και αυτό απέτυχε, αφού η παλιά κοινότητα της Λεμεσού, όπως ήταν πριν από το 1974 δεν ήταν η ίδια στην Κερύνεια. Απογοητευμένος από μια ανεκπλήρωτη ερωτική ιστορία, αγωνίζεται χωρίς επιτυχία να κρατηθεί στη «νέα ζωή» στην Κερύνεια που μισεί, θυμούμενος πάντα τη Λεμεσό και τις αναμνήσεις του από την καλή του ζωή εκεί.
Ένα θλιβερό τέλος
Παρόλο που πρόκειται για μυθιστόρημα, προκάλεσε αίσθηση σε πολλούς ανθρώπους και πολλοί πίστεψαν ότι ο «Βασιλιάς» ήταν ένα πραγματικό πρόσωπο από τη Λεμεσό και προσπαθούσαν να μαντέψουν ποιος ήταν. Αυτό συνέβη σε όλα τα μυθιστορήματα του συζύγου μου Zeki Erkut αφού δημιουργεί χαρακτήρες που είναι τόσο αληθινοί, που μπορούν να σε συνοδεύουν σε όλη σου τη ζωή και να γίνουν φίλοι σου. «Ο Βασιλιάς» είχε ένα θλιβερό τέλος και οι αναγνώστες του ζητούσαν να γράψει ένα δεύτερο βιβλίο που να έχει ευτυχέστερο τέλος. Ο «Βασιλιάς» δεν είχε άλλη επιλογή αν δεν προσαρμοζόταν - αν δεν μπορούσε να συνηθίσει το καθεστώς, τη διαφθορά, τις αδικίες, τις χάρες σε αντάλλαγμα για να παραμείνει σιωπηλός, δεν είχε άλλη επιλογή από το να φύγει: Ή να φύγει από την Κύπρο ή να φύγει από αυτή τη γη. Ήταν εντελώς μόνος του, αφού όλοι οι άλλοι είχαν προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες και τη «νέα ζωή» στην Κερύνεια.
Το τραύμα των ανθρώπων που δεν αποτυπώθηκε
Στη συνέντευξή του για τον «Βασιλιά» στον δημοσιογράφο και παρουσιαστή Eralp Adanir (από τη Λεμεσό) ο σύζυγός μου Zeki Erkut επεσήμανε τα εξής: «Στην πραγματικότητα το 1974 είναι ένα σημείο ρήξης και για τις δύο κοινότητες στην Κύπρο. Οι άνθρωποι τραυματίστηκαν και είτε θα επιβίωναν είτε όχι από τέτοια τραύματα. Έτσι πιστεύω ότι το 1974 είναι ένα σημείο καμπής και θα πρέπει να γραφτούν περισσότερα γι' αυτό. Ζήσαμε πολλά αρνητικά πράγματα μετά το 1974, τόσο ατομικά όσο και ως κοινότητα και αυτά ήθελα να αποτυπώσω στο χαρτί. Ανάμεσα σε αυτά τα οδυνηρά αρνητικά είναι η αδικία που έγινε εις βάρος μας και γίνονταν τα πρώτα βήματα προς τη δημιουργία μιας διεφθαρμένης κοινότητας. Αδικίες, φιλίες που δεν είναι πλέον όπως πριν και το πιο σημαντικό είναι να πρέπει να μεταναστεύσεις κάπου που δεν θέλεις να μεταναστεύσεις. Και να έχεις τη νοσταλγία για τον τόπο που γεννήθηκες, το χωριό σου, το σπίτι σου. Τα έζησα αυτά το 1963 ως πρόσφυγας από την Ομορφίτα και το 1974 όταν πολύ περισσότεροι άνθρωποι τα έζησαν και έτσι θέλησα να αποτυπώσω στο μυθιστόρημά μου, «Ο Βασιλιάς».
Δεν αποτυπώθηκε η ανθρωπιστική πτυχή στα βιβλία που διάβασα για το 1974. Γενικά λένε την ιστορία του πολέμου και της καταστροφής, φυσικά και αυτά πρέπει να ειπωθούν. Ή κατά τη διάρκεια του πολέμου το θάρρος και η δειλία που εκδηλώνουν οι άνθρωποι - γενικά όλοι λένε για το θάρρος αλλά θα έπρεπε να μιλήσουν και για τη δειλία. Αλλά υπάρχουν τραύματα που οι άνθρωποι έζησαν μετά τον πόλεμο και ποτέ δεν μιλήσαμε γι' αυτά. Οι άνθρωποι είχαν αγνοούμενους και έγιναν μάρτυρες μιας κατάστασης. Και τι συναισθήματα έπρεπε να βιώσουν για να επιβιώσουν μετά το 74, ζώντας πολλές αδικίες. Τι έτρωγαν, τι έπιναν, τι σκέφτονταν. Αυτά ήταν θέματα που δεν επισημάνθηκαν. Το να δώσεις ένα σπίτι σε κάποιον δεν θεραπεύεις τις πληγές του. Ή το να δώσεις μια δουλειά στο παιδί του, δεν θεραπεύεις τις πληγές. Υπάρχουν και άλλες πτυχές που δεν φαίνονται με γυμνό μάτι. Προσπάθησα να τις αποτυπώσω στο βιβλίο μου».
Λεζάντα κύριας φωτογραφίας: Η τελευταία φωτογραφία του Kazim Ali από τα Πολεμίδια, που υπηρετούσε στη Λεμεσό
