Το κράτος πρόνοιας είναι ένα κράτος που δεσμεύεται να παρέχει βασική οικονομική ασφάλεια στους πολίτες του, προστατεύοντάς τους από τους κινδύνους της αγοράς που συνδέονται με τα γηρατειά, την αναπηρία, την ανεργία, τα ατυχήματα και τις ασθένειες. Η παροχή κοινωνικής πρόνοιας έχει τις ρίζες της στις αρχές της ισότητας των ευκαιριών, της δίκαιης κατανομής του πλούτου και της δημόσιας ευθύνης για όσους δεν μπορούν να επωφεληθούν από τις ελάχιστες παροχές μιας καλής ζωής. Η κοινωνική ασφάλιση, οι πληρωμές κοινωνικής πρόνοιας σε άτομα που δεν μπορούν να εργαστούν, το ΕΕΕ για τους άπορους, η δωρεάν ιατρική περίθαλψη μέσω ΓεΣΥ, είναι όλα παραδείγματα του κράτους πρόνοιας.
Εξυπακούεται ότι ένα κράτος πρόνοιας δεν καταφεύγει στην οργανωμένη ζητιανιά, όπως ο Ραδιομαραθώνιος, για να εξασφαλίσει τους πόρους ούτως ώστε να φροντίσει τα άτομα με αναπηρίες, αλλά έχει ειδικό κονδύλι γι' αυτό το σκοπό. Η κυπριακή κυβέρνηση εμπλέκεται μέσω του ΡΙΚ σ΄ αυτή την οργανωμένη ζητιανιά που είναι χαρακτηριστικό τριτοκοσμικών χωρών οι οποίες δεν έχουν τους πόρους να φροντίζουν αυτά τα άτομα. Ο εθελοντισμός σε μια σύγχρονη κοινωνία είναι όντως επιθυμητός όταν υπάρχει μια έκτακτη ανάγκη, π.χ. μια πλημύρα ή μια άλλη θεομηνία, αλλά ποτέ δεν υποκαθιστά ένα συγκεκριμένο λειτούργημα της κυβέρνησης.
Μια άλλη ανησυχία που εκπηγάζει από το Ραδιομαραθώνιο είναι η αυξανόμενη αδιαφορία της κυβέρνησης για άτομα με αναπηρίες. Αυτό δεν πρέπει να σοκάρει, αφού αυτή η φροντίδα είναι πλέον ευθύνη των διοργανωτών του Ραδιομαραθώνιου. Αυτή η αδιαφορία επιβεβαιώνεται με μια ματιά στις δαπάνες των υπουργείων και των αρμόδιων τμημάτων τους που μειώνονται συνεχώς, π.χ. κατά 10 εκατ. ευρώ από το έτος 2020 έως το 2021.
Ενώ η δωρεά χρημάτων σε φιλανθρωπικές οργανώσεις μπορεί να έχει κάποια οφέλη, τα πιθανά μειονεκτήματα περιλαμβάνουν ανησυχίες σχετικά με την κατάχρηση των κεφαλαίων, την έλλειψη διαφάνειας και την αδυναμία άμεσου ελέγχου του τρόπου χρήσης των δωρεών. Σύμφωνα με το άρθρο του Παναγιώτη Χατζηαποστόλου στον «Πολίτη» της 8ης Νοεμβρίου 2023, η Κυπριακή Συνομοσπονδία Οργανώσεων Αναπήρων (ΚΥΣΟΑ) κάνει αναφορά μόνο για 188.000 ευρώ που δόθηκαν σε άτομα και σε ιδρύματα που εκταμιεύθηκαν από τα ταμεία του Ραδιομαραθωνίου από τον Νοέμβριο του 2022 μέχρι τον Νοέμβριο του 2023 ενώ εισπράχθηκαν 550.000 αυτή την περίοδο. Και η ΚΥΣΟΑ καταλήγει: «Δυστυχώς, δεν υπάρχει πλήρης διαφάνεια. Τι απέγιναν τα υπόλοιπα 362.000 ευρώ;» Αλήθεια, τι απέγινε αυτό το ποσό; Απ’ ό,τι γνωρίζω αυτή η απορία δεν έχει απαντηθεί.
Το μάζεμα των λεφτών για έναν κοινωφελή σκοπό μέσω εράνου συνιστά ένα είδος προαιρετικού φόρου -όπως αποκαλείται στην οικονομική επιστήμη- που είναι κοινωνικά άδικος. Σε έναν έρανο ισχύει η αρχή «ό,τι προαιρείσθε», δηλαδή όσα λεφτά εσείς επιθυμείτε να δώσετε. Έτσι, βλέπουμε μια φτωχή γριούλα να δίνει όλη τη σύνταξή της για ένα μήνα, ενώ ένας εκατομμυριούχος να μην δίνει ούτε ένα σεντ.
Μια άλλη αντίρρηση είναι το τεράστιο κόστος ευκαιρίας της συλλογής των χρημάτων. Σκέφτομαι πόσες εργατοώρες χάνονται όταν ξεχύνονται στους δρόμους της Κύπρου εκατοντάδες υπάλληλοι των διοργανωτών του Ραδιομαραθωνίου για να μαζέψουν λεφτά από πεζούς και οδηγούς οχημάτων. Με απλή γλώσσα, το «κόστος ευκαιρίας» στα οικονομικά είναι το κόστος που προκύπτει από τη θυσία ενός αγαθού για την παραγωγή κάποιου άλλου. Στην περίπτωση του κόστους ευκαιρίας του Ραδιομαραθωνίου είναι η αξία των υπηρεσιών (στο ΡΙΚ, στον Όμιλο CNP) που θυσιάστηκε από τους εισπράκτορες των εισφορών και των διοργανωτών του εράνου. Είναι επίσης και το πρόβλημα του κυκλοφοριακού που γίνεται οξύτερο όταν κάποιοι επιμένουν να εισπράξουν τα λεφτά για τον έρανο στα φώτα τροχαίας, για να μην αναφερθώ και στην αύξηση των ποσοτήτων αερίων ρύπων που εκπέμπουν τα αυτοκίνητα λόγω του μποτιλιαρίσματος. Ομολογώ, δεν μπορώ να φανταστώ στο Λονδίνο να παραλύει η συγκοινωνία στην Oxford Street λόγω του εράνου… Radiomarathon ή στο Champs-Élysées του Παρισιού για τον ίδιο λόγο!
Είναι όμως και η διαπίστωση πολλών κοινωνικών επιστημόνων ότι ένα άλλο κακό των εράνων, όπως του Ραδιομαραθωνίου, είναι ότι τείνει να κάνει τον φιλάνθρωπο να πιστεύει ότι έχει κάνει το καθήκον του δίνοντας κάποιο ασήμαντο ποσό, η συνείδησή του κοιμάται και δεν μπαίνει στον κόπο να εξετάσει περαιτέρω το κοινωνικό πρόβλημα.
Η ΚΥΣΟΑ, σε ανακοίνωσή της στις προάλλες εισηγείται την πλήρη κατάργηση του Ραδιομαραθωνίου και ο έρανος για «τα παιδιά που μας έχουν ανάγκη», οφείλει να μεταμορφωθεί σε «εκστρατεία συμπερίληψης κι ενσυναίσθησης για τα παιδιά». Πράγματι, αυτά τα παιδιά δεν τας απασχολεί καθόλου αν μαζέψαμε Χ, Ψ ή Ω χρηματικό ποσό. Αυτό που τους ενδιαφέρει πρωτίστως είναι η δική μας έμπρακτη στοργή, αγάπη η ενσυναίσθηση, το αίσθημα ότι συμπεριλαμβάνονται στο κοινωνικό δίκτυο. Δεν έχει αξία πόσα λεφτά θα δώσουμε στο Ραδιομαραθώνιο αν αυτά τα παιδιά νιώθουν την απόρριψη. Η απόρριψη είναι συνήθως πράξη φυσική ή λεκτική, στην οποία υποδηλώνεται ότι το άτομο δεν είναι επιθυμητό ως μέλος μιας ομάδας.
Όπως καταλήγει η ΚΥΣΟΑ, «τα παιδιά με αναπηρία δεν χρειάζονται εράνους που μεταφέρουν εντελώς λανθασμένα και παρωχημένα μηνύματα προς την ανώριμη, ομολογουμένως, ακόμη κυπριακή κοινωνία, να ενσωματώσει, δημιουργικά, χωρίς οποιεσδήποτε διακρίσεις τη διαφορετικότητα. Τα άτομα με αναπηρίες δεν είναι επαίτες, ούτε αποζητούν τη λύπηση των συνανθρώπων τους. Τουναντίον, με αξιοπρέπεια κι ανάστημα, περήφανα, διεκδικούν όσα δικαιωματικά τους αναλογούν. Όσα η Πολιτεία οφείλει, επιτέλους, να τους παράσχει. Τη συνολική ενσωμάτωσή τους, οριζοντίως σε κάθε έκφανση της κοινωνίας».
Αν αυτή η ενσωμάτωση επιτευχθεί, τότε και μόνο τότε θα γίνουμε, όπως θα έλεγε η Αφροαμερικανίδα ποιήτρια Maya Angelou, το ουράνιο τόξο στο σύννεφο αυτών των παιδιών.
*Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας
