Μου προκαλεί αναστάτωση κάθε φορά που ακούω συζητήσεις συμπατριωτών μας για τους πολέμους οι οποίοι λαμβάνουν χώρα στις μέρες μας στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή. Άλλοι υποστηρίζουν παθιασμένα τη Ρωσία και άλλοι με παρόμοιο πάθος την Ουκρανία και τους δυτικούς συμμάχους της. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στον άλλο πόλεμο στον γειτονικό μας Λίβανο και τη Γάζα. Οι συζητήσεις ελάχιστα διαφέρουν από εκείνες των ποδοσφαιρόφιλων. Κι ας σκοτώνονται καθημερινά και στους δύο πολέμους εκατοντάδες άνθρωποι, πολλοί από τους οποίους άμαχοι. Και μαζί με τις εκατόμβες των μαχητών και των αμάχων οι ανυπολόγιστες καταστροφές σε υποδομές που περιλαμβάνουν σχολεία και νοσοκομεία. Τόσος πόνος και τόση δυστυχία και οι πιο πολλοί από εμάς το βιολί μας. Ο ένας μπράβο στον Πούτιν και ο άλλος αίσχος στον Ζελένσκι. Και η άλλη με καμάρι «δεν θα αφήσει ρουθούνι ο Νετανιάχου». Και πολλά άλλα παρόμοια παλαβά που μου φέρνουν το αίμα στο κεφάλι. Να χάνονται τόσοι άνθρωποι, πολλοί πάνω στο άνθος της νιότης τους, και εμείς να συζητούμε με μια ελαφρότητα λες και αυτοί που χάνονται δεν είναι άνθρωποι αλλά ρέγκες που τις ψαρεύουν οι ψαράδες στον Β. Ατλαντικό! Αυτές οι συζητήσεις δείχνουν ανάγλυφα την πολιτισμική μας μιζέρια.
Οι πιο πολλοί από εμάς είναι απόφοιτοι σχολείου μέσης εκπαίδευσης και ένα πολύ μεγάλο ποσοστό απόφοιτοι κάποιου πανεπιστημίου και ή αντίστοιχου ιδρύματος και όμως παραμένουμε απαίδευτοι. Και προσκολλημένοι σε αντιλήψεις που ελάχιστα διαφέρουν από εκείνες των προγόνων μας στην εποχή του χαλκού και ίσως ακόμα και προγενέστερης περιόδου. Όλοι οι πόλεμοι συνοδεύονται από φοβερά εγκλήματα τα οποία αμαυρώνουν τον πολιτισμό μας, αφού δεν μπορούμε να καυχηθούμε ότι κατορθώσαμε να κάνουμε πράξη το χριστιανικό μήνυμα της αγάπης ακόμη και απέναντι στους εχθρούς μας. Θα μου πείτε κάποιοι, πώς θα μπορούσε να είναι τα πράγματα διαφορετικά, όταν επί δεκάδες χιλιετιών οι άνθρωποι ζουν ως κυνηγοί και κυνηγημένοι, κάτι που, από γενιά σε γενιά, μεταφέρεται κληρονομικώς με τα γονίδιά μας; Και κάποιοι θα προσθέσετε ότι αυτή είναι μια αναπότρεπτη πραγματικότητα, που δεν μπορεί να χαλιναγωγηθεί ούτε με νόμους μήτε με κυρώσεις και πολύ περισσότερο ούτε με μεγαλοστομίες ιεροκηρύκων ή σοφά αποφθέγματα παλαιοτέρων και σύγχρονων στοχαστών. Και οι πιο τολμηροί θα μου φωνάξετε ότι όλες οι μεγάλες δικαιικές και ηθικές αξίες, θαυμαστές επινοήσεις της θεωρίας, στην πράξη απολήγουν να είναι είτε κούφια συνθηματολογία εκ μέρους των αδίστακτων εραστών της δύναμης και της τρυφής, που προσφέρει η συσσώρευση άμετρου και εύκολου πλούτου, είτε η μεγάλη χίμαιρα των αφελών ιδεολόγων, που τελικώς μένουν με την πικρία του εξαπατημένου. Αναγνωρίζω τη δύναμη αυτών των επιχειρημάτων. Παρά ταύτα θ’ αποτολμήσω τον μακαρισμό: είναι άξιοι θαυμασμού και τιμής εκείνοι που, μόνοι ή λίγοι ή και περισσότεροι μαζί, με αξιοπιστία και ανιδιοτελώς, είναι δοσμένοι σ’ αυτές τις χίμαιρες, της ειρήνης και της χριστιανικής αγάπης. Και περισσότερη τιμή, ασφαλώς τους πρέπει, γιατί γνωρίζουν ότι πρόκειται για μια ευγενική αλλ’ απρόσιτη νοσταλγία. Ενώ, στ’ αλήθεια, τελικώς, οι βάναυσοι περνούν και βάζουν τη δική τους σκοτεινή σφραγίδα στην πεζή πραγματικότητα. Οι κάθε λογής Νετανιάχου και Πούτιν ξέρω ότι τελικά θα κάνουν αυτά που θέλουν, όμως στον δικό μου νου και στη δική μου καρδιά, η νοσταλγία για τις μεγάλες ηθικές αξίες και τα δικαιώματα του κάθε ανθρώπου στη ζωή και την αξιοπρέπεια, ιερά και απαραβίαστα, δεν παύει και δεν θα πάψει να θάλλει.
Μια μυστική νοσταλγία που, θα πρέπει να ομολογήσω, πρώτοι εμείς οι νοσταλγοί, με κάθε εναντιότροπη που συναντάμε, παρασυρόμαστε στην αντίδραση, ξεχνούμε την ιδεολογία και την πίστη μας και συχνά ακάθεκτοι επιδιδόμαστε στην ανταπόδοση του κακού. Οι πόλεμοι στη Μέση Ανατολή και στην Ουκρανία δείχνουν ότι γυρίζουμε σε εποχές πολύ επικίνδυνες. Σε εποχές που κυριαρχούν τα αδιέξοδα, οι αντιφάσεις και οι αβεβαιότητες στην πορεία που ακολουθούμε ως ανθρωπότητα. Φαίνεται ότι ελάχιστοι κατανοούμε την κρισιμότητα των καιρών. Και ακόμη πιο λίγοι είναι εκείνοι που αγωνιούν για τον δρόμο που ακολουθεί η ανθρωπότητα ή ονειρεύονται έναν καλύτερο κόσμο. Με βάση το δόγμα της χριστιανικής πίστης να αγαπάμε ακόμη και τους εχθρούς μας, θα συνεχίσω να ονειρεύομαι έναν κόσμο μη δαρβινικό, όπου το «μεγάλο ψάρι δεν τρώει το μικρό», αλλά θα το φροντίζει, θα το προστατεύει και θα το καθοδηγεί, ώστε με βάση τις δυνατότητες και τις επιλογές του να απολαμβάνει τη ζωή που το ίδιο επιλέγει, έναν κόσμο με έμπρακτο σεβασμό προς την ανθρώπινη ζωή και για τη διαρκή ζωή της φύσης. Ξέρω πως ένας τέτοιος κόσμος φαντάζει σήμερα ως μια ιδανική ουτοπία. Αλλά αν δεν υπήρχαν θιασώτες τέτοιων ουτοπικών επιδιώξεων η ανθρωπότητα θα ήταν ακόμα στην εποχή των σπηλαίων.
