Καθώς πλησιάζουμε στις κρίσιμες προθεσμίες λήψης αποφάσεων αυτόν τον μήνα, δεν υπάρχει τέλος στις συζητήσεις σχετικά με τη βιωσιμότητα και το μέλλον του έργου Great Sea Interconnector. Αλλά δυστυχώς, συχνά δεν είναι καλά ενημερωμένες και τροφοδοτούνται από φήμες. Αυτό αποτελεί συνέχεια του άρθρου μου στις αρχές Ιουλίου όπου έγραψα για την ιστορική εξέλιξη, τη βιωσιμότητα και τη σημασία του έργου, καθώς και για το τι θα ακολουθήσει στη συνέχεια.
Σε αυτό το άρθρο εξετάζω τον κύριο κίνδυνο για το έργο και καταρρίπτω ορισμένους από τους μύθους σχετικά με την πραγματικότητα για το κόστος της GSI για τους καταναλωτές.
Ο τουρκικός παράγοντας
Ο κύριος κίνδυνος για το έργο δεν είναι τεχνικός ή κανονιστικός, αλλά εξ ολοκλήρου πολιτικός. Είναι ο πιθανός κίνδυνος που θέτει η Τουρκία για την εγκατάσταση της GSI. Η Τουρκία έχει ήδη δώσει μια ένδειξη για τις πιθανές προθέσεις της. Στις 23 Ιουλίου κινητοποίησε το ναυτικό της σε μια περιοχή κοντά στο νησί της Κάσου, όπου ένα ιταλικό σκάφος εκτελούσε θαλάσσιες έρευνες που σχετίζονται με την επιλογή όδευσης της GSI.
Μολονότι το πρόβλημα επιλύθηκε σε πολιτικό επίπεδο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και οι έρευνες ολοκληρώθηκαν, το περιστατικό θεωρήθηκε ως προειδοποίηση και προάγγελος μελλοντικών προβλημάτων, εκτός εάν τα μέρη σε αυτό καταλήξουν σε διπλωματική λύση.
Η Τουρκία και η Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας της Λιβύης (GNA) υπέγραψαν θαλάσσιο Μνημόνιο Συναντίληψης (MoU) το 2019 για τη δημιουργία αντίστοιχων αποκλειστικών οικονομικών ζωνών στη Μεσόγειο Θάλασσα. Εκτός από το GNA και την Τουρκία, κανείς άλλος δεν αναγνωρίζει αυτό το MoU και τόσο η ΕΕ όσο και οι ΗΠΑ το έχουν χαρακτηρίσει προκλητικό.
Παρόλο που ο σκοπός αυτού του Μνημονίου ήταν να διεκδικήσει δικαιώματα στους πόρους του βυθού, η Τουρκία το χρησιμοποιεί για να διεκδικήσει τον έλεγχο της έκτασης της Μεσογείου μεταξύ αυτής και της Λιβύης, κατά σαφή παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Ωστόσο, η Τουρκία φαίνεται να είναι πλήρως έτοιμη να υποστηρίξει αυτά τα μονομερή δικαιώματα μέσω της χρήσης του ναυτικού της.
Αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει απαράδεκτο κίνδυνο για τη διασύνδεση GSI. Δεν είναι ο ρόλος των κυπριακών και ελληνικών ρυθμιστικών αρχών ενέργειας, ΡΑΕΚ και ΡΑΕ, να ασχοληθούν με αυτό και δεν είναι σωστό να περιμένουμε από τους καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας να πληρώσουν τον λογαριασμό σε περίπτωση που η Τουρκία παρέμβει και εμποδίσει την εγκατάσταση και τη λειτουργία της GSI. Η ΡΑΕΚ έχει ήδη αποφασίσει ότι τέτοιο κόστος δεν θα μετακυλίεται στους Κύπριους καταναλωτές, αλλά δέχεται πιέσεις να ανακαλέσει αυτήν την απόφαση.
Αντί να πιέζει τη ΡΑΕΚ, ο ΑΔΜΗΕ θα πρέπει να απευθύνει πολιτικούς κινδύνους στην κυπριακή και την ελληνική κυβέρνηση, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΚ) και την ΕΕ. Μέχρι στιγμής, κάθονται στον φράχτη, δεν αντιμετωπίζουν το πρόβλημα, φαίνονται μάλιστα να προτείνουν ότι εάν το έργο ματαιωθεί ως αποτέλεσμα των ενεργειών της Τουρκίας, οι καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας θα πρέπει να πληρώσουν τον λογαριασμό.
Κάποιοι κάνουν λόγο ακόμη και για την ανάγκη παροχής εγγυήσεων αποζημίωσης από ΡΑΕΚ και ΡΑΕ, σε περίπτωση που ακυρωθεί η GSI για πολιτικούς λόγους.
Αυτό είναι σαφώς απαράδεκτο. Κανένα μεγάλο έργο δεν λαμβάνει τελική επενδυτική απόφαση και προχωρά στην κατασκευή προτού εντοπιστούν και αντιμετωπιστούν ικανοποιητικά όλοι οι σοβαροί κίνδυνοι.
Μεγάλο μέρος της πίεσης για να προχωρήσει το έργο, ακόμη και απειλώντας να αποσύρει την οικονομική της υποστήριξη, προέρχεται από την ΕΚ. Και όμως, μέχρι στιγμής, η ΕΕ δεν είναι πρόθυμη να αντιμετωπίσει την Τουρκία και να λάβει τη δέσμευσή της να μην θέσει σε κίνδυνο το έργο.
Υποστηρίζοντας τον ΑΔΜΗΕ, η ελληνική κυβέρνηση πιέζει επίσης τους Κύπριους να επισπεύσουν τις εγκρίσεις. Αλλά ούτε αυτή, ούτε η ΕΚ και η ΕΕ φαίνεται να είναι έτοιμες να αντιμετωπίσουν τον ελέφαντα στο δωμάτιο: την Τουρκία.
Υπάρχει μια χρυσή ευκαιρία να γίνει ακριβώς αυτό όταν ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν παρευρεθεί στην άτυπη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ στις 29 Αυγούστου στις Βρυξέλλες. Θα πρέπει να πιεστεί για να επιβεβαιώσει ότι η Τουρκία θα ενεργήσει νόμιμα και ότι δεν έχει αδικαιολόγητες απαιτήσεις για την GSI.
Παρόλο που η Τουρκία δεν έχει λάβει μέχρι στιγμής καμία άμεση δράση για να αμφισβητήσει την GSI, έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα κλίμα αβεβαιότητας που θέτει υπό αμφισβήτηση την ασφάλειά της. Αυτό πρέπει να αντιμετωπιστεί και να διαλυθεί.
Εάν η ΕΚ, η ΕΕ, η Ελλάδα και η Κύπρος δεν ασχοληθούν και δεν επιλύσουν αυτό, αλλά συνεχίσουν να πιέζουν τη ΡΑΕΚ να δώσει τις απαραίτητες εγκρίσεις για να προχωρήσει το έργο στο επόμενο στάδιο, τότε θα πρέπει να αναλάβουν την πλήρη ευθύνη για όλα τα κόστη που σχετίζονται με τον πολιτικό κίνδυνο. Όσο αυτό το ζήτημα παραμένει άλυτο, θα υπάρχει ο κίνδυνος να μην προχωρήσει το έργο.
Εν τω μεταξύ, και όπως είναι κατανοητό, ο εργολάβος καλωδίων NEXANS απειλεί να σταματήσει την κατασκευή του καλωδίου εάν δεν λάβει όλες τις εκκρεμείς πληρωμές αυτόν τον μήνα. Δεδομένης της μεγάλης ζήτησης για καλώδια διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας παγκοσμίως, πηγές του κλάδου εκτιμούν ότι μια τέτοια δραστική ενέργεια θα μπορούσε να καθυστερήσει την GSI έως και τρία χρόνια και να αυξήσει το κόστος.
Μύθοι και πραγματικότητες
Ποιο είναι πραγματικά το κόστος της GSI για τους καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας; Αν υποθέσουμε ότι δεν υπάρχουν περαιτέρω καθυστερήσεις, το κόστος του έργου θα είναι περίπου €2 δισεκατ. ευρώ, με €657 εκατομμύρια ευρώ να συνεισφέρει η ΕΚ. Η Κύπρος, ο ΑΔΜΗΕ και άλλοι κάτοχοι μετοχών αναμένεται να συνεισφέρουν €300 εκατομμύρια -€400 εκατομμύρια ως μετοχική συμμετοχή. Το υπόλοιπο θα πρέπει να δανειστεί.
Η ισχύς αυτής της φάσης της GSI θα είναι 1000MW και με αποθεματικό 500MW, ισχύς 500MW θα είναι διαθέσιμη στους χρήστες της. Αν χρησιμοποιηθεί πλήρως, μπορεί να μεταφέρει περίπου 4,4 TWh ηλεκτρικής ενέργειας ετησίως. Οι χρήστες της διασύνδεσης, και μέσω αυτών οι πελάτες τους, θα πληρώνουν στον πάροχο της GSI περίπου 1,6 λεπτά/kWh. Αυτό θα εξασφαλίσει εισόδημα €70 εκατομμυρίων ευρώ ετησίως και περίπου €2,1 δισεκατομμύρια ευρώ κατά τη διάρκεια της 30ετούς ζωής του.
Οι εποπτικές αρχές, ΡΑΕΚ και ΡΑΕ, έχουν εγκρίνει περιθώριο καθαρού κέρδους 8,6%. Μόνο εάν υπάρξει ουσιαστική υποχρησιμοποίηση της διασύνδεσης και υποανάκτηση, οι γενικοί καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας θα επιβαρύνονται με τέλος για την ανάκτηση του ελλείμματος, σε αναλογία 63%-37% σε Κύπριους και Έλληνες καταναλωτές. Σε αντίθετη περίπτωση, το κόστος της GSI θα το πληρώσουν οι χρήστες της.
Η σημασία της GSI
Η ύπαρξη της GSI θα διασφαλίσει τη μελλοντική ενεργειακή ασφάλεια της Κύπρου. Η σημασία της καταδεικνύεται από τις ανησυχίες αυτήν την εβδομάδα ότι η επάρκεια της παροχής ηλεκτρικής ενέργειας για να ανταποκριθεί στην εποχική ζήτηση είναι οριακή, καθιστώντας αναγκαίες τις εκκλήσεις της ΑΗΚ προς τους καταναλωτές για περιορισμό της κατανάλωσης. Ένας τίτλος έλεγε «παίζουμε με τη φωτιά εδώ και λίγο καιρό», και αυτό είναι πιθανό να συνεχίσει να αποτελεί πρόβλημα στο άμεσο μέλλον, ειδικά εάν υπάρχουν ζημιές στο ηλεκτρικό σύστημα. Αν η GSI λειτουργούσε, τέτοιοι περιορισμοί θα μπορούσαν να είχαν ξεπεραστεί πολύ εύκολα. Αυτό είναι ένα από τα πλεονεκτήματα που προσφέρει το έργο.
Αναμφίβολα, μόλις κατασκευαστεί η GSI, θα εισαγάγει ανταγωνισμό στη δυσλειτουργική αγορά ανανεώσιμων πηγών ενέργειας της Κύπρου, μειώνοντας τις τιμές που σήμερα είναι υψηλές.
Στην Κύπρο, οι δύο δημόσιοι φορείς με τις περισσότερες γνώσεις αυτού του έργου από την έναρξή του είναι η ΡΑΕΚ και το Υπουργείο Eνέργειας. Μετά από πολλές διαμάχες, στα όρια του εκφοβισμού, ο ΑΔΜΗΕ υπέβαλε και στους δύο τις πληροφορίες που χρειάζονται για να λάβουν αποφάσεις βασικές για το μέλλον του έργου μέχρι τη νέα προθεσμία της 26ης Αυγούστου. Πιστεύω ότι και οι δύο βρίσκονται στην καλύτερη θέση για να διαφυλάξουν τα συμφέροντα της Κύπρου και οι αποφάσεις τους πρέπει να γίνονται σεβαστές.
*Ανώτερου συνεργάτη στο Παγκόσμιο Κέντρο Ενέργειας του Ατλαντικού Συμβουλίου (the Global Energy Centre, the Atlantic Council)
