«Μπορεί να μην είστε ο καλύτερος γιατρός στον κόσμο, αλλά είστε η καλύτερη ευκαιρία του ασθενούς σας για επιβίωση. Είστε η καλύτερη ελπίδα αυτού του ασθενούς. Το να αποδείξετε ότι είστε άξιοι αυτής της ευθύνης είναι ο μόνος τίτλος που πρέπει να σας ενδιαφέρει να κερδίσετε.»
Σταχυολόγημα από διάλεξη του Sir William Osler (1849 – 1919), διάσημου Καναδού καθηγητή ιατρικής
Σπεύδω να διευκρινίσω ότι το δικαίωμα των γιατρών, όπως και άλλων εργαζομένων, σε απεργία είναι σεβαστό και κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα μας. Επιπλέον, η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ), που είναι μια εξειδικευμένη οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών, προστατεύει το δικαίωμα της απεργίας σε όλες τις χώρες μέλη της. Όμως, υπάρχει μια χοντρή ηθική γραμμή που χωρίζει τα επαγγέλματα ιατρικής περίθαλψης από άλλα επαγγέλματα. Όταν οι γιατροί κάνουν απεργίες - και δη, όπως απειλείται, επ’ αόριστον - το αποτέλεσμα είναι να προκαλέσουν βλάβη, και σε κάποιες περιπτώσεις ανθρώπινο πόνο, σε μια ομάδα συνανθρώπων μας - τους ασθενείς. Πολλοί απ' αυτούς δεν θα τύχουν φροντίδας από τους θεράποντες ιατρούς και το τίμημα της απεργίας ενδέχεται να είναι εφιαλτικά μεγάλο. Εδώ υπεισέρχεται το μέγα θέμα της ηθικής. Ό,τι είναι νόμιμο δεν είναι κατ΄ανάγκη ηθικό. Φανταστείτε ότι γίνεστε μάρτυρες ενός μικρού παιδιού που πνίγεται σε μια πισίνα ενός ξενοδοχείου. Θα μπορούσατε εύκολα να το σώσετε, αλλά επιλέγετε να μην το κάνετε, παρακολουθώντας άπραγοι το παιδί να πεθαίνει. Αυτή είναι μια ηθικά αποκρουστική συμπεριφορά, αλλά δεν είστε νομικά υποχρεωμένοι να σώσετε το παιδί. Επομένως, μπορεί να συμπεριφερόμαστε νόμιμα αλλά ταυτόχρονα να είμαστε ανήθικοι, σκληροί και άδικοι.
Στην Ευρώπη, οι περισσότερες επικρίσεις που διατυπώνονται σχετικά με το δικαίωμα απεργίας των γιατρών βασίζονται συχνά στον όρκο του Ιπποκράτη. Δυστυχώς, αυτή η πτυχή δεν έχει συζητηθεί καθόλου στην Κύπρο. Σύμφωνα με τον όρκο του Ιπποκράτη, ο γιατρός θεωρείται ότι βρίσκεται σε ένα κοινωνικό συμβόλαιο και είναι υποχρεωμένος να αντιμετωπίζει την υγεία και τη ζωή του ασθενούς ως προτεραιότητα έναντι όλων των άλλων και η απεργία θεωρείται παραβίαση αυτού του συμβολαίου. Με άλλα λόγια, πίσω από κάθε ιατρική περίθαλψη υπάρχει η υπόσχεση του γιατρού να φροντίζει για την ευημερία του ασθενούς του. Αυτό συνεπάγεται όχι μόνο την προστασία του ασθενούς από ό,τι θα μπορούσε να βλάψει την υγεία του, αλλά και τη διασφάλιση ότι ενεργεί για το δικό του καλό. Το συμφέρον του γιατρού θα πρέπει να μπορεί να επισκιάζεται από το συμφέρον του ασθενούς του - αυτό αποτελεί το θεμέλιο της ιατρικής. Ποιος, όμως, γιατρός μπορεί να βάλει το χέρι του στην καρδιά και να πει ότι η πρόσφατη απεργία ήταν για το συμφέρον του ασθενούς και όχι για την τσέπη του; Υπενθυμίζεται ότι η αιτία της απεργίας είναι καθαρά οικονομική. Ο ΟΚΥπΥ είναι πρόθυμος να καταβάλει στους γιατρούς το ποσό των €2,5 εκατ. για τα οικονομικά κίνητρα για το 2023 αλλά οι συντεχνίες διεκδικούν €4,7 εκατ. Στην τελευταία συνεδρίαση της Επιτροπής Υγείας της Βουλής εκστομίσθηκε η απειλή από τους γιατρούς προς τον εκτελεστικό διευθυντή του ΟΚΥπΥ «ή θα δώσετε περισσότερα χρήματα για το 2023 ή θα έχετε απεργία»! Εξυπακούεται ότι αν ο ΟΚΥπΥ ικανοποιούσε το οικονομικό αίτημα των γιατρών δεν θα γινότανε η απεργία και όλα θα ήταν μέλι γάλα.
Η Διακήρυξη της Γενεύης αποτελεί τον σύγχρονο διάδοχο του ηλικίας 2500 ετών Ιπποκρατικού Όρκου. Η διακήρυξη αυτή υιοθετήθηκε για πρώτη φορά από τον Παγκόσμιο Ιατρικό Σύλλογο (WMA) το 1948 και περιγράφει συνοπτικά τα επαγγελματικά καθήκοντα των γιατρών καθώς και τiς ηθικές αρχές του ιατρικού επαγγέλματος. Σε καμιά περίπτωση δεν τίθεται το συμφέρον των γιατρών υπεράνω της φροντίδας των ασθενών. Απεναντίας! Τέλος, είναι σημαντικό να υπενθυμίσουμε ότι ο Ευρωπαϊκός Οδηγός Ιατρικής Δεοντολογίας ασχολείται ειδικά και με μεγάλη σαφήνεια με το θέμα των ιατρικών απεργιών στο άρθρο 37: «Όταν ένας γιατρός αποφασίζει να συμμετάσχει σε μια οργανωμένη συλλογική άρνηση περίθαλψης, δεν απαλλάσσεται από τις δεοντολογικές του υποχρεώσεις έναντι των ασθενών στους οποίους πρέπει να εγγυάται την επείγουσα περίθαλψη και την αναγκαία για τους ασθενείς που υποβάλλονται σε θεραπεία». Φευ! Η απεργία προκάλεσε αφάνταστη ταλαιπωρία και πόνο σε πάρα πολλούς ασθενείς. Κι αν μου επιτρέπεται να παρεκκλίνω για λίγο από το κύριο θέμα, θα έλεγα ότι, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι μισθοί των γιατρών κυμαίνονται από 150.000 μέχρι 250.000 ευρώ ετησίως, είναι πρόκληση Ιμαλαΐων διαστάσεων η απαίτησή τους για περισσότερα λεφτά τη στιγμή που χιλιάδες φουκαράδες συνταξιούχοι και χαμηλόμισθοι παίρνουν μόνο 6.000 ετησίως. Οι γιατροί των δημόσιων νοσηλευτηρίων είναι οι πιο υψηλά αμειβόμενοι υπάλληλοι στην Κύπρο. Ακόμα και ο μισθός του ΠτΔ (114.000 ευρώ) ωχριά μπροστά στον δικό τους. Θα πρέπει να καταγραφεί στο Βιβλίο Γκίνες ότι στην Κύπρο οι επαναστάτες δεν είναι οι φτωχοί εργάτες και οι χαμηλόμισθοι αλλά οι πιο υψηλά αμειβόμενοι.
Κι όμως, η απεργία των γιατρών μπορεί να είναι δικαιολογημένη μόνο αν τα κίνητρα των απεργιών τους δεν νοθεύονται από κανένα ιδιοτελές συμφέρον, όπως η μεγιστοποίηση των εσόδων τους. Επαναλαμβάνω, σύμφωνα με τη Διακήρυξη της Γενεύης οι γιατροί θα πρέπει να θέτουν την υγεία των ασθενών τους ως πρώτο μέλημά τους. Έτσι, όταν η ζωή ή η ευημερία των ασθενών απειλείται, π.χ. από συνθήκες ανεπαρκών φαρμάκων ή έλλειψη κατάλληλων εγκαταστάσεων, οι γιατροί θα πρέπει να επισημαίνουν αυτές τις ατέλειες και να προασπίζουν τα συμφέροντα των ασθενών τους, εν ανάγκη με απεργία. Μόνο σε τέτοιες περιπτώσεις μια απεργία προάγει το εθνικό συμφέρον και επομένως είναι πλήρως δικαιολογημένη.
Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας
