Την περασμένη Τετάρτη η Βουλή των Αντιπροσώπων με μια σεμνή τελετή τίμησε την 75η επέτειο της ιδρύσεως του Συμβουλίου της Ευρώπης. Το Συμβούλιο της Ευρώπης αναδύθηκε μέσα από τις στάχτες του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Στόχος των αειμνήστων ιδρυτών του ήταν να μην ξαναζήσει η Ευρώπη βαρβαρότητες όπως εκείνες του Ολοκαυτώματος αλλά και η εμπέδωση της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου σε όλες τις χώρες της Γηραιάς Ηπείρου. Θα ήταν μια καλή ευκαιρία να προβεί κάποιος σε μια ανασκόπηση και αξιολόγηση του έργου του Οργανισμού αυτού. Κατέληξα όμως στο συμπέρασμα ότι μια τέτοια προσπάθεια είναι αδύνατον να γίνει μέσα τις γραμμές της στήλης αυτής. Έτσι θα προβώ επιλεκτικά σε κάποια σύντομα σχόλια με αναφορά σε θέματα που ίσως ενδιαφέρουν περισσότερο την κυπριακή κοινωνία. Η μεγαλύτερη, κατά τη γνώμη μου, επιτυχία του Συμβολαίου της Ευρώπης είναι η Σύμβαση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και η συνεπακόλουθη ίδρυση και λειτουργία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Η δυνατότητα όλων των πολιτών των κρατών μελών να καταχωρίζουν ατομικές προσφυγές στο ΕΔΑΔ, όταν αισθάνονται ότι έχει παραβιασθεί κάποιο από τα δικαιώματα του που προστατεύονται από τη ΕΣΔΑ, είναι μια ανεκτίμητης αξίας κατάκτηση. Υπάρχουν βέβαια προβλήματα καθυστερήσεων καθώς και ακόμα πιο σοβαρά προβλήματα με την εκτέλεση των αποφάσεων του δικαστηρίου. Όμως, παρά ταύτα, η Σύμβαση και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο είναι μια χωρίς προηγούμενο επιτυχία. Τα προβλήματα με την εκτέλεση των αποφάσεων του δικαστηρίου εντοπίζονται κυρίως σε χώρες όπου παρουσιάζουν ελλείμματα και αδυναμίες στον τρόπο λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος. Χώρες στις οποίες η δημοκρατία δεν παρουσιάζει σοβαρά ελλείμματα – ελλείμματα υπάρχουν παντού – οι αποφάσεις του ΕΔΑΔ εφαρμόζονται γρήγορα και αποτελεσματικά. Ακόμα και οι συστάσεις της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης τυγχάνουν ανάλογου σεβασμού από τις προηγμένες δημοκρατικά χώρες μέλη. Θυμάμαι με θαυμασμό τον τρόπο που αντέδρασε η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου στη Σύσταση της Επιτροπής Νομικών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που εγκρίθηκε με μεγάλη πλειοψηφία από την Κοινοβουλευτική Συνέλευση, να αλλάξουν το «Σύνταγμά» τους και να καταργήσουν μια παράδοση αιώνων, έτσι που να πάψει να συμμετέχει στη Δικαστική Επιτροπή της Βουλής των Λόρδων ο Λόρδος Καγκελάριος (Lord Chancellor). Η Εισήγησή μας, η πατρότητα της οποίας ανήκε στον καλό μου φίλο και στενό συνεργάτη, Ολλανδό σοσιαλιστή βουλευτή, Έρικ Γιούρκενς, είχε σαν βάση το ότι ο Λόρδος Καγκελάριος είναι πολιτικό πρόσωπο και σαν τέτοιο δεν μπορεί να συμμετέχει, και μάλιστα όταν το πράττει, να προεδρεύει του τριτοβάθμιου δικαστηρίου της χώρας. Οι Άγγλοι βουλευτές αλλά και οι αξιωματούχοι στα Υπουργεία Εξωτερικών και Δικαιοσύνης με τους οποίους συζητήσαμε το θέμα, αρχικά αντέδρασαν, σαν να τους ζητούσαμε να διώξουν τη λατρευτή τους Ελισάβετ από το θρόνο της. Όμως, μετά από αρκετές συζητήσεις, υιοθέτησαν τη Σύσταση, αντικατέστησαν τη Δικαστική Επιτροπή της Βουλής των Λόρδων με το Ανώτατο Δικαστήριο στο οποίο δεν συμμετέχει πλέον ο Λόρδος Καγκελάριος! Μπορώ να κάνω αναφορά και σε δεκάδες άλλες περιπτώσεις σε σχέση με άλλες προηγμένες δημοκρατικά χώρες αλλά ο χώρος δεν προσφέρει αυτή τη δυνατότητα. Χώρες όπως η Ρωσία, η Ουκρανία, η Τουρκία, το Αζερμπαϊτζάν, η Αρμενία και άλλες, συχνά επιδίδονται στου κόσμου τις μανούβρες για να μην εφαρμόσουν τις αποφάσεις. Σήμερα βέβαια η Ρωσία, μετά την εισβολή της στην Ουκρανία, έχει αποχωρήσει από τη Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και ως εκ τούτου οι Ρώσοι πολίτες δεν μπορούν να προσφεύγουν στο ΕΔΑΔ. Υπήρξα σφοδρός επικριτής των ρωσικών Αρχών για τις συστηματικές παραβιάσεις των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και για τα ελλείμματα στο χώρο της Δικαιοσύνης και γενικά του Κράτους Δικαίου.
Παρά τις σφοδρές μου επικρίσεις, πίστευα και συνεχίζω να πιστεύω ότι χωρίς τη Ρωσία δεν μπορεί να υπάρξει ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Και θα πρέπει οι Ευρωπαίοι ηγέτες να έχουν τούτο κατά νουν όταν αποφασίζουν θέματα που αφορούν τις σχέσεις Ευρώπης – Ρωσίας. Άλλη μια μεγάλη επιτυχία του Συμβουλίου είναι η κατάργηση της θανατικής ποινής σε όλα τα κράτη μέλη. Χθες τα ξημερώματα ένας δικαστής στο Τέξας μπλόκαρε την τελευταία στιγμή την εκτέλεση ενός 57χρονου ο οποίος καταδικάστηκε το 2023 σε θάνατο γιατί σκότωσε τη δύο χρόνων κόρη του. Οι άνθρωποι που ζητούν να μην εκτελεστεί ο θανατοποινίτης είναι χιλιάδες. Μεταξύ αυτών και ο αξιωματικός της Αστυνομίας που συντόνιζε τις έρευνες για τον θάνατο της μικρής, ο οποίος δήλωσε στο Associated Press: «Θα με κυνηγούν οι τύψεις όλη μου τη ζωή για τον ρόλο που έπαιξα στο να καταδικαστεί ένας αθώος». Οι υποστηρικτές του θανατοποινίτη λένε ότι νέες επιστημονικές έρευνες δείχνουν ότι τα ευρήματα της νεκροψίας μπορεί να είναι λανθασμένα. Κι όμως, ο κυβερνήτης του Τέξας δεν δείχνει καμία διάθεση να μετατρέψει τη θανατική ποινή σε διά βίου φυλάκιση. Στην Ευρώπη, χάρις το Συμβούλιο της Ευρώπης, τέτοια άθλια φαινόμενα, που αμαυρώνουν τον πολιτισμό μας, δεν μπορούν να παρουσιαστούν. Ασφαλώς και δεν είναι όλα τέλεια στην Ευρώπη.
Αλλά στον τομέα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Πολιτικών Ελευθεριών και Κράτους Δικαίου οι χώρες της Ευρώπης, χάρις στο Συμβούλιο της Ευρώπης, διασφαλίζουν στους πολίτες τους πρωτοποριακά και άξια θαυμασμού επίπεδα. Επίπεδα τέτοια που επιτρέπουν ακόμα και σε ακροδεξιά μορφώματα να δρουν ανενόχλητα και να ναρκοθετούν τα θεμέλια του δημοκρατικού πολιτεύματος. Οι μεγάλες αυτές κατακτήσεις του ευρωπαϊκού πολιτισμού δεν πρέπει να θεωρούνται δεδομένες. Τα ακροδεξιά μορφώματα βρίσκονται παντού σε άνοδο. Τούτο οφείλεται στο ότι μειώσαμε την κριτική μας σκέψη, βάλαμε πολύ νερό στο κρασί των αξιών μας, γίναμε παντού, σε όλη την Ευρώπη, συμμέτοχοι στο πάρτι της κατηφορικής πορείας των χωρών μας, ή το ανεχτήκαμε, κοιτώντας από το παράθυρο. Σαν πολίτες της Ευρώπης ξεχνάμε – ή θέλουμε να ξεχνάμε – εύκολα τις προεκλογικές υποσχέσεις των πολιτικών και δεν αξιολογούμε αντικειμενικά και δίκαια τα όσα κάνουν. Γινόμαστε εύκολη λεία στην πολιτική προπαγάνδα, στο πολιτικό μάρκετινγκ. Μας αρέσουν τα ωραία λόγια τα μεγάλα και σ’ αυτά οι ακροδεξιοί είναι «μάνες». Ο θυμός, η οργή, η αγανάκτηση και το αντάρτικο θα μας βάλουν σε μεγάλες περιπέτειες και θα σπρώχνουν πολλούς, κυρίως απροβλημάτιστους, στις αγκάλες των ακροδεξιών, οι οποίοι πουθενά δεν έχουν πρόγραμμα που να δίδει λύσεις στα υπαρκτά προβλήματα, αλλά ούτε και διαθέτουν τις ικανότητες και βούληση για τις ριζικές αλλαγές που χρειάζονται. Πουλούν απλώς φούμαρα μέχρι να αρπάξουν την εξουσία. Και τότε, αντίο δημοκρατία!
