Στα τέλη του 19ου αιώνα, οι Ιάπωνες αισθάνθηκαν ένα σοκ όταν ήρθαν σε επαφή με τα επιτεύγματα της Δυτικής Ευρώπης και των ΗΠΑ. Ήταν πολύ περήφανοι για τον πολιτισμό και για την ιστορία τους. Η σύγκριση πλήγωσε αυτή την περηφάνια. Όμως, αυτό το συναίσθημα δεν τους ώθησε στις δύο αναμενόμενες αντιδράσεις, δηλαδή είτε να απαρνηθούν τον εαυτό τους και να μιμηθούν τη Δύση, είτε να αρνηθούν την πραγματικότητα και να κλειστούν περισσότερο στον εαυτό τους.
Με εκπληκτική συλλογικότητα, αποφάσισαν περίπου αυτό: «Θα γίνουμε καλύτεροι από εκείνους, χωρίς να χάσουμε την ψυχή μας (δηλαδή την ιδιαίτερη κουλτούρα μας, τις αρχές και τις αξίες μας)». Έτσι ξεκίνησε μια θαυμαστή πορεία εκσυγχρονισμού της χώρας σε όλους τους τομείς· η οποία είχε σύντομα τόσο εντυπωσιακά αποτελέσματα που σε ολόκληρη την υφήλιο έγιναν πρότυπο προόδου και αποτελεσματικότητας.
Όσο κι αν δεν πρέπει να αυτομαστιγωνόμαστε, φαίνεται ότι οι Ελληνοκύπριοι του 21ου αιώνα έχουμε αποφασίσει να κινηθούμε στον αντίποδα εκείνων των Ιαπώνων. Εμείς -και κυρίως οι πολιτικές ηγεσίες και οι έχοντες άλλη εξουσία, π.χ. οικονομική- είναι σαν να δηλώνουμε: «Εμείς θα γίνουμε χειρότεροι από εκείνους, θα μεγεθύνουμε μόνο τα ελαττώματά τους, και μάλιστα θέτοντας την ψυχή μας (αρχές και αξίες) στην υπηρεσία του ατομικού συμφέροντος».
Παράδοση και κορύφωση
Στην Κύπρο έχουμε παράδοση στο να επικαλούμαστε αρχές και αξίες για να υπηρετούμε το προσωπικό μας συμφέρον. Ιδιαίτερα οι έχοντες πολιτική και οικονομική εξουσία.
Από την περίοδο της Οθωμανοκρατίας, όσοι περιστοίχιζαν τους ιεράρχες (την τότε πολιτική εξουσία) ήταν οικονομικά ισχυροί και υπηρετούσαν τα δικά τους συμφέροντα, όχι της Εκκλησίας ή του λαού. Επί Αποικιοκρατίας, πολλά από τα μέλη του Νομοθετικού εκφωνούσαν πύρινους λόγους για την ένωση, αλλά την ίδια στιγμή χρησιμοποιούσαν την ιδιότητά τους για να γίνονται ακόμη πιο πλούσιοι. Υπήρξε περίοδος κατά την οποία επτά από τα δώδεκα ελληνοκυπριακά μέλη του Νομοθετικού, ανεξάρτητα από το επίσημο επάγγελμα που δήλωναν, είχαν ως κύριο έσοδο τα κέρδη από την άσκηση της τοκογλυφίας.
Με την Ανεξαρτησία τα πράγματα δεν έγιναν καλύτερα. Μάλλον χειροτέρεψαν. Όλοι γνωρίζουμε ότι χτίστηκαν πολιτικές καριέρες και τεράστιες περιουσίες με τον «αγώνα για την ένωση»· ή μετά το 1974, με τον «αγώνα για απελευθέρωση». 160 χιλιάδες πρόσφυγες έγιναν αντικείμενο εμπορίου, προκειμένου να μην επηρεαστούν αρνητικά καριέρες και περιουσίες από τη λύση και την επανένωση. Πάντα στο όνομα ενός «αταλάντευτου αγώνα για ελευθερία».
Όμως, στα τέλη του 20ού αιώνα και στις αρχές του 21ου, κάτι άρχισε να αλλάζει προς το χειρότερο. Έκανε όλο και σε μεγαλύτερες δόσεις την εμφάνισή του ο κυνισμός. Όσο πιο πολύ λειτουργούσε και είχε αποτελέσματα το τρίπτυχο Κρανιδιώτη «Λύση - Ένταξη στην ΕΕ - Αναβάθμιση ευρωτουρκικών σχέσεων», τόσο πιο πολύς κυνισμός αναδυόταν. Για παράδειγμα, νέες περιουσίες χτίστηκαν γύρω από το «Ενιαίο αμυντικό δόγμα», την ώρα ακριβώς της ωρίμανσης της διεθνούς παρέμβασης για λύση.
Τα ρέστα μας…
Παραμονές του δημοψηφίσματος του 2004, ανάμεσα σε όλα τα άλλα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν προκειμένου να κυριαρχήσει το «όχι», ήταν και η καθημερινή επίκληση των «αρχών και αξιών της Ευρώπης». Με τη ρητή ή υπαινικτική αναφορά σε ένα περιεχόμενο που δεν είχε καμιά σχέση με τις πραγματικές αρχές και αξίες της ΕΕ. Και κυρίως δεν είχε καμιά σχέση με το διαβουλευτικό και συνδιαλλακτικό κύτταρό της.
Όμως, η δύναμη της λογικής και η δυναμική της επίγνωσης ήταν ακόμη ισχυρές. Οι κυνικοί έπρεπε να κοπιάσουν πολύ. Το 2010 ο κυνισμός Χριστόφια «πρώτα επανεκλογή και μετά βλέπουμε με το Κυπριακό» (άρνηση προς ΓΓ ΟΗΕ για προσυπογραφή συγκλίσεων) χρειάστηκε πολύ κόπο για να γίνει απλώς ανεκτός. Από δίπλα, όλοι οι άλλοι συνοδοιπορούντες κυνισμοί, με μίζες και αναθέσεις έργων στο όνομα «αρχών και αξιών» ανάπτυξης και ευημερίας, δυσκολεύονταν εξίσου να πείσουν τους αγνούς ιθαγενείς.
Ο Δ. Χριστόφιας δεν τιμωρήθηκε μόνο για το Μαρί. Τιμωρήθηκε από τη δύναμη της λογικής και τη δυναμική της επίγνωσης και για όλα τα άλλα. Για όλους τους κυνισμούς. Ακόμη και για εκείνους για τους οποίους δεν ευθυνόταν, αλλά δεν κατάφερε έστω να περιορίσει.
Ε, τότε τι έγινε και φτάσαμε στο σήμερα;
Ο θάνατος του Ιάπωνα
Σήμερα, έχουν πάθος για οτιδήποτε όλο και λιγότεροι άνθρωποι. Θυμώνουν για οτιδήποτε όλο και λιγότεροι άνθρωποι. Όσο κι αν είναι μέσα στην παράδοσή μας να κρύβουμε -ή να ανεχόμαστε να κρύβουν- κάτω από το κέλυφος «αρχών και αξιών» ό,τι πιο σάπιο και συμφεροντολογικό, τώρα πια ως ελληνοκυπριακή κοινωνία βιώνουμε έναν πρωτοφανή ευνουχισμό.
Εκ του αποτελέσματος, μπορούμε να είμαστε σίγουροι πια: Η δεκαετία Αναστασιάδη δεν σκότωσε μόνο το Κυπριακό. Σκότωσε τα πάντα. Δεν ήταν απλώς το βασίλειο του κυνισμού. Αυτή η δεκαετία ήταν και ο εξουθενωτής κάθε αντίστασης της λογικής και κάθε δυναμικής της επίγνωσης. Δύο παραδείγματα:
1. Οι σχέσεις με την υπόλοιπη οικογένεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η θητεία Ν. Αναστασιάδη δεν παρήγαγε απλώς ένα βουνό ψέματος για να μην πάμε σε λύση. Σκότωσε κάθε ευρωπαϊκή διάσταση, κάθε οργανική και ουσιώδη σχέση με την ΕΕ, προκειμένου η επιρροή των οργάνων της στην Κύπρο να φτάσει στο ναδίρ. Ώστε οι διαμαρτυρίες της Κομισιόν για την ανυποληψία της διακυβέρνησής μας, λόγω αλλεπάλληλων σκανδάλων, να μην έχει την παραμικρή επίδραση στο χωριό μας. Έτσι, σήμερα πετάγονται στον κάλαθο προτάσεις και κονδύλια της ΕΕ για εξυγίανση και για τόνωση της διακοινοτικής συνεργασίας, και κανένας δεν έχει το κουράγιο να οργιστεί έστω! Ο κυνισμός έχει σαρώσει και την αιδώ. Δεν ιδρώνει το αφτί κανενός για ό,τι καλό πασχίζει να έρθει από τις Βρυξέλλες στη Λευκωσία και βρίσκει αδιαφορία και υπόσκαψη.
2. Οι σχέσεις με την Ελλάδα. Παλαιότερα, η υποψία και μόνο διαφωνιών ανάμεσα σε Λευκωσία και Αθήνα συντάρασσε το πολιτικό σύστημα. Σήμερα, ενώ λέγονται πράγματα και ανοιχτά, δεν τρέχει τίποτε. Τη δεκαετία του 1990 πηγαινοέρχονταν μίζες εκατομμυρίων για εξοπλιστικά προγράμματα στο πλαίσιο του «Ενιαίου Αμυντικού Δόγματος» και η αντιπολίτευση δεν τολμούσε να θέσει επισήμως θέμα απάτης μέσω του δόγματος αυτού. Σήμερα, ακόμη κι ένας εκπρόσωπος μιας οργάνωσης ιδιωτικών συμφερόντων μπορεί να μπλοκάρει κυνικά την ηλεκτρική διασύνδεση. Ακόμη και πολιτικοί με συμφέροντα και επιχειρηματίες της «εθνικόφρονος παράταξης» κατηγορούν τους «καλαμαράδες», προκειμένου να ναυαγήσει ο Interconnector· για χάρη των θησαυριστών των κυπριακών ΑΠΕ και των εισαγωγέων αποθηκευτών ηλεκτρισμού. Στο όνομα και πάλιν «αρχών και αξιών». Ακόμη και αυτών που έχουν δήθεν σχέση με την ανάπτυξη, το καλό του λαού, και τη μείωση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος.
Ο κυνισμός στον αγώνα του προσωπικού οικονομικού συμφέροντος, με όπλο και προκάλυμμα «αρχές και αξίες», είναι ο νικητής στην Κύπρο του 21ου αιώνα.
Το Καλάθι
• …με τις μαϊμούδες (1): Κάποιοι στην Κύπρο είδαν πόσο επιτυχημένα ήταν τα βιντεάκια στα ΜΚΔ, πρώτα του Κασσελάκη που τον έκαναν από το πουθενά πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ και μετά του Φειδία που τον έκαναν ευρωβουλευτή, και βάλθηκαν να κάνουν το ίδιο. Υπάρχει όμως μια διαφορά. Μπορεί οι δύο να είναι αυτοί που είναι, να συμφωνεί κανείς μαζί τους ή να διαφωνεί, αλλά είναι αυθεντικοί. Το να βγαίνει τώρα ο καθένας με βιντεάκια, ανεμίζοντας τα χέρια για να το παίξει άνετος, ή μιλώντας με στόμφο, δεν πείθει ότι είναι αυθεντικός.
• …με τις μαϊμούδες (2): Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει φήμη στην Ευρώπη ότι δεν κάθεται λεπτό. Δεν χάνει σύνοδο ή συνεδρίαση, κάνει διεθνείς επαφές, είναι διαρκώς σε ένα αεροπλάνο ή ένα αυτοκίνητο, επισκέπτεται περιοχές με προβλήματα, προσπαθεί να δίνει επιτόπου λύσεις. Από την πρώτη μέρα της προεδρίας του ο Ν. Χριστοδουλίδης προσπαθεί να τον μιμηθεί. Υπάρχει όμως μια διαφορά. Είτε συμπαθεί είτε αντιπαθεί κάποιος τον Μητσοτάκη, εκείνος κυβερνά. Παίρνει αποφάσεις (καλές ή κακές) γενικού ή εξειδικευμένου χαρακτήρα, παρακολουθεί κάθε κίνηση των υπουργών του, είναι πάντα ενημερωμένος. Ο Ν. Χριστοδουλίδης απλώς κινείται για σκοπούς δημοσίων σχέσεων και για να τον δείχνουν τα κανάλια να μιλά. Και για τα σημαντικά ζητήματα παίρνει αποφάσεις κάθε οκτώ μήνες - αν πάρει.
• …με τις μαϊμούδες (3): Στην Ελλάδα, το Υπουργείο Παιδείας πήρε κάποιες δραστικές αποφάσεις για έλεγχο της βίας και της παραβατικότητας. Πολλές από αυτές τις υιοθέτησε περίπου αυτούσιες και το κυπριακό Υπουργείο Παιδείας. Υπάρχει όμως μια διαφορά. Στην Ελλάδα, παρ' όλα τα άλλα προβλήματα, η βία και παραβατικότητα στα σχολεία δεν είναι τόσο εκτεταμένη όσο στην Κύπρο - που φτάνει στα όρια επιδημίας. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα η απόφαση «το κινητό στην τσάντα» σημαίνει το κινητό στην τσάντα. Στην Κύπρο, με την υψηλή παραβατικότητα, τον ανεξέλεγκτο εθισμό των παιδιών στο κινητό, και τον υπερασπιστικό παρεμβατισμό των γονιών, «το κινητό στην τσάντα» σημαίνει ένα ακόμη σημείο προστριβών μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικών· που θα τους κυνηγούν όλη μέρα να φυλάξουν το κινητό και θα την ακούνε κιόλας από τους γονείς επειδή «εθυμώσαν του μωρού».
