Θησαυρός γνώσης για την πραγματική συγκριτική επίδοση της οικονομίας μας αποτελεί η 3η έκθεση για την ανταγωνιστικότητα της κυπριακής οικονομίας, που δημοσιοποιήθηκε την περασμένη Τετάρτη, 26 Ιουνίου 2024, από το Συμβούλιο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας Κύπρου. Την έκθεση παρουσίασαν, ο πολύπειρος κ. Τ. Κληρίδης και οι εγνωσμένου κύρους οικονομολόγοι, κ.κ. Α. Ασσιώτης και Σ. Κληρίδης, η ομάδα του οποίου την ετοίμασε στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Άνθρωποι που, αξίζει να σημειωθεί, δεν μάσησαν τα λόγια τους όταν κατά καιρούς τοποθετήθηκαν τόσο για τα καλώς όσο και για τα κακώς έχοντα της οικονομικής/επιχειρηματικής μας συμπεριφοράς.
Η έκθεση, που βρίσκεται διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του ΣΟΑΚ, αν διαβαστεί στο σύνολό της και προσεκτικά, και δεν μείνουμε μόνο με το δισέλιδο του ανακοινωθέντος Τύπου και τα όσα είπαν οι παρουσιαστές της δημοσίως, αποτυπώνει με σαφήνεια και λεπτομέρεια το σύνολο των παραμέτρων που συνθέτουν την κυπριακή οικονομία, αφού στηρίχθηκε σε πέραν των 150 στατιστικών δεικτών. Προχωρά, δε, και με εισηγήσεις που δύνανται να αποτελέσουν υπόβαθρο συγκεκριμένων αναπτυξιακών πολιτικών από την κυβέρνηση και τη Βουλή και να συγκεραστούν με την ήδη υπάρχουσα από το 2022, μακροπρόθεσμη στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη, γνωστή και ως «Όραμα 2035».
Κάτι, όμως, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ιδιαίτερα ενδιαφέρον, είναι και το ότι η έκθεση «αγγίζει» και ζητήματα που άπτονται και της κοινωνιολογίας των οικονομικών και τούτο το πράττει, σε κάποιες περιπτώσεις, με χιουμοριστικά οξυδερκή τρόπο, αν μου επιτραπεί να αποδώσω ελεύθερα από τα αγγλικά τη λέξη «witty». Ας δούμε κάποιες αξιόλογες διαπιστώσεις, πέραν αυτές που ήδη δημοσιοποιήθηκαν, και που «δείχνουν», κατά κάποιοι τρόπο, και το ποιοι είμαστε ως λαός.
Για παράδειγμα, στο μέρος της έκθεσης που καταπιάνεται με τις δαπάνες και επενδύσεις των νοικοκυριών (σελ. 44-46) καταδεικνύεται το γνώρισμά μας, ως Κύπριοι, να προσδιοριζόμαστε μέσα από το τι και πόσα αγοράζουμε και τι σπίτι έχουμε. Η ιδιωτική κατανάλωση (δεδομένα 2022) ανέρχεται στο 64% του ΑΕΠ, ενώ ο αντίστοιχος μέσος όρος των 27 κρατών μελών της ΕΕ ανέρχεται στο 51.5%. Είναι άλλωστε «καυστική» και η παρατήρηση, που περίπου λέει, ότι με τα «κτίσματα» και το «φάε-πιε» δεν θα δούμε βιώσιμη ανάπτυξη αξιώσεων, όπως και η ανησυχία για τη διαρκώς μειούμενη ιδιωτική αποταμίευση υπέρ της βραχύβιας κατανάλωσης αντί της πραγματοποίησης παραγωγικών επενδύσεων. Κατά τη γνωστή ρήση «τρώμε λες και θα πεθάνουμε αύριο και κτίζουμε λες και θα ζήσουμε για πάντα». Πλέον αποδεικνύεται και επιστημονικά και έτσι εμπεδώνεται η εμπειρική διαπίστωση του όποιου τρίτου ανεξάρτητου παρατηρητή.
Αν συνδυάσουμε αυτή την πιο πάνω διαπίστωση με την απουσία αγοράς επενδυτικών κεφαλαίων επαρκούς διασποράς επιλογών και βάθους, καθώς και τη συμπεριφορά των τραπεζών να μην βρίσκουν, δήθεν, «bankable» επενδύσεις για να τις δανείσουν χρήματα, που καταγράφεται στο μέρος της έκθεσης που αφορά την πρόσβαση στην χρηματοδότηση (σελ. 131-133), και που, κατά συνέπεια, χαρακτηρίζει, εν μέρει, και την ελλιπή αποδοτικότητα/ανταγωνιστικότητα του κυπριακού επιχειρείν που αποτελείται από μικρές ώς πολύ μικρές επιχειρήσεις, θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε κάτι πολύ ενδιαφέρον. Ότι, ίσως, οι τράπεζες μας να μην θέλουν να έχουν ως πελάτες τους τη συντριπτική πλειοψηφία των Κυπρίων πολιτών, όταν αυτοί θέλουν να γίνουν επιχειρηματίες αλλά μόνο ως καταναλωτές, αν έχουν «σίγουρο» μισθό ή αν παριστάνουν τους «εργολάβους». Δανείζουν με κυλιόμενη, και μικρή, πίστωση για την καθημερινή ικανοποίηση ανώφελων δαπανών και με μακροπρόθεσμη αποπληρωμή την κατασκευή και την ανακαίνιση των σπιτιών των πελατών τους, που είναι ήδη υπερχρεωμένοι και που ήδη κατασπαταλούν τις αποταμιεύσεις τους για να ικανοποιήσουν τις καθημερινές τους συνήθειες. Και όλα αυτά με πάρα πολύ υψηλό κόστος δανεισμού. Συγκεκριμένα, το δεύτερο υψηλότερο (συγκριτικά με τις υπόλοιπες, παρόμοιες με την Κύπρο, χώρες που αναφέρονται στη μελέτη) για τα νοικοκυριά και το τρίτο υψηλότερο για τις επιχειρηματικές δραστηριότητες. Και όλα αυτά σε έναν τόπο όπου μόνο 100 αμιγώς ιδιωτικές επιχειρήσεις, από σύνολο 50 χιλιάδων, δεν χαρακτηρίζονται ως μικρομεσαίες, δηλαδή εργοδοτούν περισσότερα από 250 άτομα. Αν, τώρα, προσμετρήσουμε και την ομολογουμένως ειλικρινέστατη διαπίστωση της έκθεσης ότι στην Κύπρο συντηρούμε «επιχειρήσεις-ζόμπι» (όπως συντηρούμε και την προσωπική ακίνητη ιδιοκτησία-ζόμπι) και δεν μεταρρυθμίζουμε, επιτέλους, το κανονιστικό νομικό και διοικητικό πλαίσιο προσωπικής και επιχειρηματικής πτώχευσης τότε η εικόνα της συγκεκριμένης παγίδας μέσα στην οποία είμαστε όλοι αιχμάλωτοι είναι εξαιρετικά ευδιάκριτη.
Και αυτή η παγίδα δεν αφορά μόνο το συγκεκριμένο μικροοικονομικό επίπεδο, αλλά προχωρά και με ανάλογες ενδιαφέρουσες διαπιστώσεις και στο μακροοικονομικό επίπεδο, όπως για παράδειγμα, εκεί που ασχολείται με τις εταιρείες ειδικού σκοπού (special purpose vehicles) και των προεκτάσεων της δραστηριότητάς τους στο, εξαιρετικά σημαντικό για την πραγματική υγεία μιας οικονομίας, ισοζύγιο πληρωμών, καθώς και στο ευμετάβλητο και «ρευστό» τρόπο που αναχρηματοδοτείται και που δεν είναι άλλος, και πάλι, από τα «κτίσματα»…
Υπάρχουν και πολλά άλλα πολύ σημαντικά που δεν χωρούν όλα να σχολιαστούν σε μερικές γραμμές, αλλά νομίζω ότι όλοι πλέον καταλάβαμε τι γίνεται στην Κύπρο. Και ας μην περιοριστούμε μόνο στο «spike» του κλάδου των ICT που μόνο «spike» δεν πρέπει να το αφήσουμε να μείνει ή στο ότι γενικά είμαστε στη «μέση», επειδή κάποια συγκεκριμένα ζητήματα δομικού χαρακτήρα και στρεβλής νοοτροπίας, όπως αυτά που αφορούν θέματα αειφορίας, θα καθορίσουν και το αν θα «κολλήσουμε» εδώ που είμαστε και να κινδυνεύουμε να πάμε πιο κάτω ή αν θα επιτύχουμε τον στόχο μας να καταστούμε πραγματικά μια εξαιρετική επιλογή για να ζει, να εργάζεται και να επιχειρεί κάποιος. Η έκθεση, επαναλαμβάνεται, κρύβει θησαυρούς, και αξίζει να αναλυθεί ενδελεχώς και να αποτελέσει βάση για εκείνες τις πολιτικές, και που δεν είναι μόνο οικονομικής φύσεως, που χρειάζεται να θεσπιστούν και να εφαρμοστούν για να καταστεί η κυπριακή οικονομία και η Κύπρος γενικότερα πραγματικά βιώσιμη και ανθεκτική. Αξίζει, διαβάστε την…
